• abionim – nazwa własna obiektu nieożywionego (materialnego lub niematerialnego)

• akronim – nazwa utworzona na zasadzie skrótu z zestawienia inicjalnych liter lub sylab wyrazów tworzących dłuższą nazwę opisową, będącego dla niej formą alternatywną i równoważną, np. UAM – Uniwersytet Adama Mickiewicza

• akt nazewniczy – nadawanie nazwy własnej określonemu obiektowi rzeczywistości w przestrzeni fizycznej i duchowej (zob. także nominacja, denominacja)

• allonim lub alonim – wariant nazwy własnej wywodzący się z tej samej podstawy etymologicznej, np. Maja i Mania jako zdrobnienia imienia Maria

• anemonim – nazwa własna o charakterze abionimicznym oznaczająca wiatr, huragan, tajfun itp.

• anojkonim – nazwa miejsca/terytorium niezamieszkanego

•  antonomazja – nazwa pospolita, kulturowo znacząca, nadawana indywidualnie w funkcji nazwy własnej, wyróżniającej i cechującej dany obiekt (osobę, miejsce, instytucję itd.), np. wł. Cavaliere – Silvio Berlusconi, kraj kwitnącej wiśni – Japonia, Biały Dom ­– prezydent USA; niekiedy tym samym terminem określa się także użycie nazwy własnej w uogólnionym znaczeniu nazwy pospolitej, często zastosowane okazjonalnie, np. Chrystus naszych czasów, Judasz, Padwa Północy

• antroponim – nazwa własna osoby lub grupy osób

• antroponim kolektywny / zespołowy – nazwa odnoszona do grupy osób identyfikujących się z nią, tym samym z obiektem w ten sposób nazywanym, np. zrzeszeniem, stowarzyszeniem, partią polityczną, komisją, zgromadzeniem zakonnym itd., np. zieloni (członkowie Partii Zielonych), franciszkanie (członkowie zakonu), Polacy (jako etnonim)

• antroponimia – zbiór nazw własnych osobowych w danym terytorium, regionie, języku, okresie itd.

• antroponomastyka – dział onomastyki zajmujący się antroponimami

• antroponomastykon – wykaz/zbiór nazw osobowych, wyznaczany ich typem, zasięgiem przestrzennym, czasowym itp.; słownik antroponimów

• apelatywizacja (inaczej: deonimizacja) – proces lub wynik przechodzenia nazwy własnej w nazwę pospolitą, która zostaje włączona do leksyki ogólnej jako zleksykalizowana jednostka językowa

• astronim – nazwa własna ciała astralnego: planety, księżyca, komety, gwiazdozbioru itd., np. Słońce, Merkury, Kometa Halleya, Droga Mleczna [w tym znaczeniu używa się także terminu kosmonim]

• baza nazewnicza (lub: onimiczna) – element leksykalny w postaci rdzenia, wywodzony zazwyczaj z określonego etymonu w podstawie onimu, ale także cały leksem lub inna nazwa własna adaptowana w nowej formie proprialnej

• bionim – nazwa własna obiektu ożywionego: człowieka, zwierzęcia, rośliny

• choronim – nazwa własna kraju, regionu, większego terytorium wyznaczanego geograficznie lub administracyjnie (por. niekiedy używany synonimicznie makrotoponim)

• chrematonim – nazwa własna obiektu materialnego lub niematerialnego, wytworzonego jako efekt kulturowej działalności człowieka (np. nazwa produktu, usługi, firmy, organizacji, przedsięwzięcia społecznego, wytworu lub wydarzenia artystycznego itd.)

• chrematonomastykon – wykaz/zbiór chrematonimów wyznaczany określonym zasięgiem rodzajowym, obszarowym, czasowym, kulturowym lub innym

• compositum, l.mn. composita – nazwa własna w formie złożonej struktury morfologicznej, syntagmatycznej, frastycznej

• dendronim – nazwa własna o charakterze fitonimicznym indywidualnie nadawana drzewom, np. dąb Bartek

• denominacja – nazwa lub proces jej nadawania określonym obiektom (por. nominacja)

• denominat  – osoba, miejsce, inny obiekt wskazywany przez nazwę własną

• denominowany – przymiotnik używany w znaczeniu: nazywany (rzadziej: nominowany)

• deonim (por. synonimicznie używany eponim) – nazwa pospolita utworzona w wyniku przeniesienia i leksykalizacji nazwy własnej w języku ogólnym, wskazująca na klasę obiektów, np.  carpaccio od nazwiska Carpaccio, watt od nazwiska Watt (zob. także apelatywizacja)

• deonimizacja – proces lub wynik utraty charakteru onimicznego nazwy własnej; przeniesienie nazwy własnej do kategorii nazw pospolitych

• deonomastyka – dział onomastyki zajmującymi się takimi zagadnieniami, jak: powstawanie i funkcjonowanie deonimów (eponimów), użycia metaforyczne nazw własnych

• drzewo genealogiczne – schemat obrazujący powiązania pokrewieństwa i powinowactwa w rodzie

• egzonim – nazwa własna zazwyczaj obiektu geograficznego używana w formie nadanej mu w innym języku niż język obszaru, na którym obiekt występuje, np. pol. Londyn vs ang. London , pol. Rzym vs wł. Roma

• endonim – nazwa własna w języku pochodzenia i występowania obiektu, np. Praha w języku czeskim (pol. Praga), Venezia w języku włoskim (pol. Wenecja), Marseille w języku francuskim (pol. Marsylia)

• enonim – nazwa własna typu chrematonimicznego nadawana jako nazwa produktu lub marki winom

• eponim – nazwa pospolita utworzona jako przeniesienie nazwy własnej do języka ogólnego lub na bazie nazwy własnej jako jej pochodna, derywat, np. Kasanowa, kalwinizm, makiaweliczny,  falandyzacja, syzyfowa [praca], choroba Heinego-Medina (por. deonim, antonomazja, apelatywizacja)

• eponimiczny – odnoszony do eponimu

• eponimizacja – nadawanie nazwom własnym charakteru eponimicznego

• ergonim – nazwa własna firmy, produktu, usługi, marki, termin używany często w funkcji nazwy handlowej (por. chrematonim)

• etnonim – nazwa własna grupy etnicznej (narodu, ludu, plemienia itd.) bądź przedstawiciela takiej grupy, np. Polacy, Polak, Polka (nie w każdej sytuacji i nie we wszystkich językach etnonimy są uznawane za nazwy własne, np. w języku włoskim są nazwami potocznymi: wł. italiani, polacchi)

• firmonim – nazwa handlowa nadawana firmom, produktom, używana także w funkcji marki (por. ergonim, nazwa handlowa, chrematonim, nazwa produktu, marka)

• fitonim – nazwa indywidualna nadawana roślinom, np. Palma Goethe w Ogrodzie Botanicznym w Padwie

• formant nazewniczy – element słowotwórczy wchodzący w skład tworzonego onimu: przyrostek, końcówka, przedrostek, przyimek, np. –ski w nazwiskach jak Podolski, ­-owo w toponimiach jak Pobierowo

• genealogia – nauka badająca więzy między ludźmi względem przodków, ustalanie pokrewieństwa, powinowactwa, relacji rodzinnych, wraz z towarzyszącymi informacjami typu status społeczny, wykonywany zawód, miejsce i data urodzenia, śmierci; także wynik badań genealogicznych pozwalający wytworzyć np. tzw. drzewo genealogiczne

• geonim – nazwa typu toponimicznego obiektu o naturze geologicznej/geograficznej (na globie ziemskim)

• hagionim – nazwa własna osoby wyniesionej na ołtarze Kościele katolickim jako świętej lub błogosławionej bądź sługi Bożej, np. św. Anna Samotrzeć, św.św. Cyryl i Metody, sługa Boży Stefan kard. Wyszyński

• hagiotoponim – nazwa własna miejscowości lub innego obiektu topograficznego będąca transonimizacją hagionimu lub zawierająca hagionim, np. Święta Katarzyna (wś, woj. świętokrzyskie), Santiago de Compostela (Hiszpania, Galicja; hiszp. Sant Iago = św. Jakub), Góra Świętej Anny (wś i wzniesienie, woj. opolskie)

• heortonim – nazwa typu chrematonimicznego desygnująca święto religijne lub świeckie, np. Boże Narodzenie (kultura chrześcijańska), Sukkot / Święto Szałasów (kultura żydowska), Idependence Day ‚Święto Niepodległości’ (USA)

• hipokorystykum, l.mn. hipocoristica (również: hipokorystyk) – nieformalna forma nazwy własnej, zwykle o charakterze ekspresywnym, np. nacechowane pragmatycznie warianty nazw osobowych (zdrobniałe, pieszczotliwe itd.) typu Jola, Jolka, Jolcia od Jolanta

• hodonim – nazwa własna drogi, zwykle miejskiej (ulicy), traktu, także placu, skweru, drogi krajowej, autostrady, tunelu itp.

• hodonimia – zbiór hodonimów

• hydronim – nazwa własna zbiornika wodnego, stałego lub płynącego, np. jeziora, morza, rzeki, strumienia, studni, wodospadu itd.

• hydronimia – zbiór hydronimów

• hydronomastyka – dział onomastyki zajmujący się hydronimami

• hydronomastykon – wykaz/zbiór hydronimów wyznaczany określonym zasięgiem obszarowym lub czasowym; słownik hydronimów

• ideonim – nazwa typu chrematonimicznego desygnująca wytwór kultury artystycznej, np. tytuł obrazu, rzeźby, dzieła literackiego itp.

• ideonimia – zbiór ideonimów

• imię – nazwa nadawana indywidualnie osobom, także zwierzętom i innym obiektom jako nazwa własna (rzadziej: imię własne)

• imię własne – rzadsza forma synonimiczna terminu nazwa własna

• kosmonim (por. astronim) – nazwa obiektu w przestrzeni kosmicznej

• kosmonimia – zbiór kosmonimów

• kryptonim – sekretna nazwa własna, spełniająca funkcje ochronne względem nazywanego obiektu (por. pseudonim)

• makrotoponim – nazwa własna określonych obiektów i obszarów terytorialnych, wyznaczanych geograficznie, administracyjnie, zamieszkanych, ale także niezamieszkanych, zagospodarowanych i niezagospodarowanych przez człowieka, znana i używana w szerszym zasięgu komunikacyjnym (regionalnym, krajowym, międzynarodowym), np. nazwy krain, regionów, gmin, powiatów, miejscowości, rzek (por. mikrotoponim)

• marka – nazwa handlowa nadana firmie/przedsiębiorstwu/zakładowi produkcyjnemu lub usługowemu; nazwa firmująca produkt lub usługę, również tożsama z nazwa osobową właściciela firmy (marki), np. SONY, Gucci, Versace, Volkswagen

• medionim – nazwa własna typu chrematonimicznego nadawana obiektom powiązanym z przestrzenią medialną, np. nazwy kanałów radiowych i telewizyjnych, tytuły prasowe, nazwy domen internetowych itd.

• medionimia – zbiór medionimów

• medionomastyka – dział onomastyki zajmujący się medionimami

• metronim* (także: nazwisko lub nazwa metronimiczna) – nazwa osobowa pochodząca od imienia matki, nie zawsze traktowana za nazwę własną, np. danusin w znaczeniu syn Danuty (Danusi); *termin rzadko używany

• mikrotoponim – nazwa własna terenowa wskazująca na obiekty i obszary zwykle niezamieszkane, znana i używana w wąskim zasięgu komunikacyjnym (przez społeczność lokalną danej gminy, miejscowości, rodziny, właścicieli i użytkowników dóbr ziemskich, lasów, jezior itd.), m.in. nazwy pól, łąk, lasów, polan, ścieżek, strug, mniejszych rzek, stawów, skał, głazów narzutowych itd., np. podmokły teren Wujkowe Bagno, łąki i pola Rąbalina, trakt Stara Droga

• nazewnictwo (synonimicznie: onomastyka, onimia) – dziedzina zajmująca się nazwami własnymi; zbiór takich nazw, zwykle określony względem natury nazywanych obiektów, np. nazewnictwo miejskie, nazewnictwo literackie

• nazwa – jednostka językowa nadana określonemu obiektowi jako nazwa pospolita lub nazwa własna

• nazwa geograficzna – rodzaj toponimu wskazujący na obiekty, miejsca lub obszary wyznaczane geograficznie w terenie

• nazwa handlowa – nazwa nadawana w celach marketingowych produktom lub przedsiębiorstwom, utożsamiana często z marką

• nazwa miejscowa (inaczej: toponim, por. nazwa terenowa) – nazwa typu ojkonimicznego nadana miejscu desygnowanemu geograficznie i/lub administracyjnie, np. nazwa miasta, wsi, regionu, gór

• nazwa osobowa – antroponim

• nazwa pospolita – nazwa nadana każdemu z przedstawicieli danej klasy obiektów, zwykle w uniwerbalnej formie rzeczownikowej, ale także w postaci grupy słownej, np. obiad, obiad domowy; nazwy pospolite należą do języka ogólnego (por. nomen appellativum)

• nazwa produktu – nazwa nadawana egzemplarzom lub serii towarów wytwarzanych w celach handlowych, np. cukierkom, meblom, perfumom itd. (por. nazwa handlowa, firmonim, marka)

• nazwa terenowa (por. toponim, nazwa miejscowa, nazwa geograficzna, geonim) – nazwa typu anojkonimicznego, wskazująca zwykle na obiekt w terenie niezamieszkałym lub ów teren (zob. mikrotoponim)

• nazwa własna (synonimicznie: onim) – nazwa nadana w sposób indywidualny i wyróżniający pojedynczy obiekt, np. osobę, zwierzę, roślinę, miejsce, przedmiot, przedsięwzięcie, wytwór kultury niematerialnej lub duchowej; może także wskazywać obiekt w serii – produkt przemysłowy wytwarzany w wielu egzemplarzach lub markę identyfikującą różne firmowane przez nią produkty lub przedsięwzięcia, np. Punto jako typ samochodu marki FIAT (por. imię własne, nomen proprium)

• nazwisko rodowe – nazwa osobowa noszona przez przedstawicieli rodu, rodziny, rodziców, ojca, matki; używane także w terminologii administracyjnej i genealogicznej

• nazwotwórstwo – tworzenie nazw (głównie nazw własnych), por. onomaturgia

• nazwy osobowe odmiejscowe – nazwy mieszkańców krajów, regionów, miast, dzielnic, wsi itd. (nie zawsze są uznawane za nazwy własne), np. Kaszub, mazowszanka, łodzianin

• neotoponim – nazwa utworzona w celu desygnowania nowo wyznaczonego miejsca, przestrzeni terytorialnej, wybudowanego obiektu, będąca efektem rozwoju gospodarczego lub zmian administracyjnych w danym obszarze, np. nazwy centrów rozrywki i handlu typu Manufaktura w Łodzi, park rozrywki Gardaland we Włoszech, Lotnisko Okęcie im. Fryderyka Chopina w Warszawie (jednocześnie to nazwy typu chrematonimicznego)

• nesonim – nazwa własna wyspy, np. Capri, Uznam

• nomen appellativum, l.mn. nomina appellativa – latynizm oznaczający nazwę pospolitą w języku ogólnym, wskazującą na klasę obiektów; najczęściej używany w formie l.mn., często eliptycznie w postaci: appellativa

• nomen proprium, l.mn. nomina propria – latynizm oznaczający nazwę własną; najczęściej używany w l.mn., często eliptycznie w postaci: propria

• nominacja (synonimicznie: denominacja) – nadawanie nazwy (zwykle nazwy własnej) określonemu obiektowi, niekiedy powiązane z aktem o wymiarze społecznym, podniosłym i uroczystym, np. chrzest dziecka, „chrzest” statku, ustanowienie nazwy uczelni, lotniska, obiektu w przestrzeni publicznej (zob. także akt nazewniczy)

• obiekt nazewniczy – element rzeczywistości fizycznej lub duchowej, któremu nadawana jest nazwa własna poprzez akt nazewniczy

• ojkonim – nazwa miejsca/terytorium zamieszkanego

• onim – nazwa własna; podstawa terminów określających grupy nazw własnych, np. antroponimów, toponimów, chrematonimów

• onimia – zbiór nazw własnych

• onimiczny (synonimicznie: proprialny) – przymiotnik odnoszony do onimów (nazw własnych, propriów)

• onomasta – specjalista w zakresie onomastyki

• onomastica (l.mn.) – latynizm oznaczający różnego typu fakty i zjawiska onomastyczne (upowszechniony tytułem polskiego czasopisma onomastycznego „Onomastica”)

• onomastyczny – przymiotnik odnoszony do onomastyki, faktów onomastycznych

• onomastyka – dział językoznawstwa zajmujący się nazwami własnymi; nauka interdyscyplinarna dopuszczająca łączenie różnych metodologii naukowych: językoznawstwa, historii, geografii, archeologii, literaturoznawstwa itd. (por. nazewnictwo)

• onomastyka literacka – dział onomastyki, a jednocześnie literaturoznawstwa zajmujący się nazwami własnymi w literaturze

• onomastykon – wykaz/zbiór nazw własnych wyznaczany określoną kategorią, zasięgiem obszarowym, czasowym, naturą nazywanych obiektów

• onomaturgia – tworzenie/kreowanie nazw (własnych i pospolitych), w tym neologizmów w warstwie ogólnej i proprialnej języka

• oronim – nazwa wzniesienia, góry, masywu górskiego

• patronim – nazwa własna osobowa wywodzona od imienia lub nazwiska ojca, np. hebr. Ben Gurion, szw. Anderson, ros. Aleksandrovna, hiszp. Olay

• porejonim – nazwa typu chrematonimicznego oznaczająca pojazd, środek transportu, połączenie kolejowe, autobusowe, lotnicze, morskie itd.

• proces nazewniczy – nadawanie i utrwalanie komunikacyjne nazwy własnej określonego obiektu (zob. także akt nazewniczy)

• proprializacja (synonimicznie: onimizacja) – nadawanie natury proprialnej nazwie pospolitej (przejście nazwy pospolitej w nazwę własną)

• proprialność – natura pragmatyczna właściwa nazwie własnej lub innej jednostce językowej posiadającej bądź nabierającej cech i znamion nazwy własnej

• proprialny (synonimicznie: onimiczny) – przymiotnik odnoszony do nazw własnych (nomina propria)

• przezwisko (por. przydomek, alias) – nieformalna nazwa osobowa, zwykle nacechowana ekspresyjnie, stylistycznie (pejoratywnie lub melioratywnie)

• przydomek (por. przezwisko) –nieformalna nazwa osobowa, zwykle nacechowana ekspresyjnie, stylistycznie (pejoratywnie lub melioratywnie)

• pseudonim – fikcyjna nazwa nadawana osobom, używana zwykle w określonych kręgach społeczno-kulturowych, np. artystycznych, literackich, politycznych itd.

• psychoonomastyka – dział onomastyki badający nazwy własne z punktu widzenia psycholingwistycznego, psychologicznego

• socjoideonim – nazwa własna typu chrematonimicznego oznaczająca grupę, inicjatywę lub wydarzenie o charakterze społecznym, kulturowym

• socjoonomastyka – dział onomastyki badający nazwy własne z punktu widzenia socjolingwistycznego, socjologicznego

• speleonim – nazwa typu anojkonimicznego desygnująca groty, jaskinie, pieczary, zagłębienia, kopalnie, komnaty w podziemiach, np. jaskina Raj (woj. świętokrzyskie), kopalnia soli Wieliczka (woj. małopolskie)

• teonim – nazwa bóstwa, osoby boskiej, postaci/figury mitologicznej, np. Zeus, Światowit, Duch Święty

• toponimia – zbiór toponimów

• toponomasta – specjalista w zakresie toponomastyki

• toponomastyka – dział onomastyki zajmujący się toponimami

• toponomastykon – wykaz/zbiór toponimów, zwykle wyznaczany terytorialnie i/lub w danym okresie, języku itd.; słownik toponimów

• transonim – nazwa własna powstająca jako formalne przeniesienie nazwy własnej z innej kategorii, np. Siena od nazwy miasta jako nazwa typu samochodu marki FIAT (por. transonimizacja)

• transonimizacja – proces przechodzenia nazwy własnej jednej kategorii w nazwę własną innej kategorii, np. antroponimu w chrematonim typu Kubuś w funkcji nazwy handlowej produktu (soku warzywnego lub owocowego w linii produkcyjnej marki Maspex); efekt takiego procesu (por. transonim)

• tyronim – nazwa własna typu chrematonimicznego nadawana jako nazwa produktu lub marki serom, np. Camembert, Rokpol (często apelatywizowana lub wywodzona od apelatywu, por. np. wł. mozzarella)

• urbanonim – nazwa własna obiektu występującego w przestrzeni miejskiej, np. ulicy, placu, parku, budynku, instytucji

• urbanonimia – zbiór urbanonimów (toponimia miejska; por. hodonimia)

• urbonim – nazwa miasta

• urbonimia – zbiór urbonimów

• zoonim – nazwa indywidualna nadawana zwierzęciu, zwykle udomowionemu, powiązanemu z otoczeniem człowieka, np. psu, kotu, gadowi itd., np. Azor, Mruczek, Fifka.

©Artur Gałkowski 2012

Terminologia międzynarodowa

Poniżej zamieszczono przekierowanie do strony ICOS – International Council of Onomastic Sciences, na której znajdują się opracowania podstawowej terminologii onomastycznej w języku angielskim, francuskim i niemieckim (wszelkie prawa zastrzeżone dla ICOS):

1. strona ICOS otwierająca pliki z terminologią: http://www.icosweb.net/index.php/terminology.html

2. terminologia angielska, ©ICOS 2011: ICOS_Terminology_List_English_2011-08[1]

3. terminologia francuska, ©ICOS 2011: ICOSTermFrench[1]

4. terminologia niemiecka, ©ICOS 2011: ICOS_Term_Liste_Deutsch[1]

Publikacje terminologiczne

Wybrane publikacje terminologiczne zamieszczone na stronie ICOS (plik List of Key Onomastic Terms): http://www.icosweb.net/index.php/terminology.html 

Alhaug, G. 2002. Dobbeltnamn og nokre andre termproblem i det terminologiske feltet til dobbeltnamn. In Namn och samhälle 13. Nordiskt och ryskt i namnforskningen 2. Utgiven under medverkan av Maria Aljoksjina, 7-22. Uppsala: Uppsala universitet.

Aljoksjina, M. 2001. Russisk antroponymisk terminologi med utgangspunkt i N. Podoľskajas terminologiske ordbok. In Namn och samhälle 11. Nordiskt och ryskt i namnforskningen. Rapport från ett symposium om onomastisk terminologi i Uppsala 17 december 1999. Utgiven under medverkan av Maria Aljoksjina, 23-41. Uppsala: Uppsala universitet.

Aljoksjina, M. 2002. Termenes divergens i norsk og russisk antroponymisk terminologi. In Namn och samhälle 13. Nordiskt och ryskt i namnforskningen 2. Utgiven under medverkan av Maria Aljoksjina, 23-55. Uppsala: Uppsala universitet.

Bauer, G. 1985. Namenkunde des Deutschen. Bern – Frankfurt am Main – New York: Peter Lang.

Brylla, E. 2001. Terminologiska problem inom nordisk personnamnfoskning. In Namn och samhälle 11. Nordiskt och ryskt i namnforskningen. Rapport från ett symposium om onomastisk terminologi i Uppsala 17 december 1999. Utgiven under medverkan av Maria Aljoksjina, 64-75. Uppsala: Uppsala universitet.

Čechová, M. 1994. Současné změny ve firemních názvech. Naše řeč 77, 169-178.

Dorion, H. – Poirier, J. 1975. Lexique des termes utiles à l’étude des noms de lieux. Québec: French and European Publications, Inc.

Frydrich, M. 1966a. Onymie nebo onomastikon? Zpravodaj Místopisné komise ČSAV VII, 265-267.

Frydrich, M. 1966b. Využití antických řeckých termínů v onomastické terminologii. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV VII, 160-162.

Helleland, B. 2001. FNs terminologiliste for geografiske namn jamført med Fagordliste for norsk namnegransking. In Namn och samhälle 11. Nordiskt och ryskt i namnforskningen. Rapport från ett symposium om onomastisk terminologi i Uppsala 17 december 1999. Utgiven under medverkan av Maria Aljoksjina, 76-102. Uppsala: Uppsala universitet.

Horecký, J. 1994. Logonomastika ako onomastická disciplína. In E. Krošláková (ed.), Jazyková a mimojazyková stránka vlastných mien. 11. slovenská onomastická konferencia. Nitra 19.-20. mája 1994. Zborník referátov, 76-78. Bratislava – Nitra: Vysoká škola pedagogická Nitra, Fakulta humanitných vied.

Kaleta, Z. 1998. Kierunki i metodologia badań. Terminologia. In E. Rzetelska-Feleszko (ed.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, 45-81. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.

Karaś, M. 1968. Słowiańska terminologia w zakresie obiektów zamieszkałych. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV IX, 133-141.

Karlík, P. – Nekula, M. – Pleskalová, J. (eds.) 2002. Encyklopedický slovník češtiny. Praha: Nakladatelství Lidové noviny.

Kiviniemi, E. – Pitkänen, R. L. – Zilliacus, K. 1974. Nimistöntutkimuksen terminologia. Terminologin inom namnforskningen. Helsinki: Castrenianumin toimitteita 8.

Knappová, M. – Harvalík, M. – Šrámek, R. 2000. Tschechische Namenforschung in den Jahren 1993-1999. Onoma 35, 19-69.

Kuba, L. 1997. Dozná Základní soustava a terminologie slovanské onomastiky brzkých změn? Acta onomastica XXXVIII, 13-14.

Majtán, M. 1976. Základná slovenská toponomastická terminológia. In M. Blicha – M. Majtán (eds.), V. zasadanie Medzinárodnej komisie pre slovanskú onomastiku a V. slovenská onomastická konferencia (Prešov 3.-7. mája 1972). Zborník materiálov, 113-116. Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo.

Majtán, M. 1979. Onomastické termíny podľa objektov pomenúvaných menami. Kultúra slova 13, 153-159.

Majtán, M. 1989. Klasifikácia chrématonymie. In R. Šrámek – L. Kuba (eds.), Chrématonyma z hlediska teorie a praxe. Sborník z 3. celostátního semináře „Onomastika a škola“ Ústí nad Labem 21.-22. 6. 1986, 7-13. Brno: Geografický ústav ČSAV.

Miodunka, W. 1971. Konferencja terminologiczna Komisji onomastycznej Międzynarodowego komitetu slawistów. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV XII, 791-796.

Nimčuk, V. V. 1966. Ukrajinska onomastična terminolohyja. Povidomlennja ukrajinskoji onomastyčnoji komisiji. Vypusk 1.

Olivová-Nezbedová, L. 1998. K hierarchii onomastických termínů podle objektů pojmenovaných vlastními jmény. Acta onomastica XXXIX, 46-54.

Osnoven sistem i terminologija na slovenskata onomastika. Osnovnaja sistema i terminologija slavjanskoj onomastiki. Grundsystem und Terminologie der slawichen Onomastik. 1983. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnoste – Meġunaroden komitet na slavistite – Komisija za slovenska onomastika.

Petr, J. 1969. Lužickosrbská onomastická terminologie. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV X, 538-552.

Platen, Ch. 1997. Ökonymie. Zur Produktnamen-Linguistik im Europäischen Binnenmarkt. Tübingen: Niemeyer.

Pleskalová, J. 2000. K problémům onomastické terminologie. In Z. Hladká – P. Karlík (eds.), Čeština – univerzália a specifika 2. Sborník konference ve Šlapanicích u Brna 17. – 19. 11. 1999, 41-46. Brno: Masarykova univerzita.

Podolskaya, N. V. 21988. Slovar’ russkoj onomastičeskoj terminologii. Moskva: Nauka.

Room, A. 1996. An Alphabetical Guide to the Language of Name Studies. Lanham, MD – London: The Scarecrow Press.

Rzetelska-Feleszko, E. 1993. Polska terminologia onomastyczna. Problematyka. Zeszyty Naukowe UG, Prace Językoznawcze 17-18, 217-222.

Schmidt, T. 1981. Fagordliste for norsk namnegransking. Oslo: Universitetet i Oslo, Institutt for namnegransking.

Smith, E. C. 1967. Treasury of Name Lore. Sketches and Observations On the Names We Bear. New York – Evanston – London: Harper & Row, Publishers.

Sonderegger, S. 1985. Terminologie, Gegenstand und interdisziplinärer Bezug der Namengeschichte. In W. Besch – O. Reichmann – S. Sonderegger (eds.), Sprachgeschichte. Ein Handbuch zur Geschichte der deutschen Sprache und ihrer Erforschung. Zweiter Halbband, 2067-2087. Berlin – New York: Walter de Gruyter.

Strandberg, S. 2001. Rysk onomastisk terminologi. Kommentarer från en nordbo. In Namn och samhälle 11. Nordiskt och ryskt i namnforskningen. Rapport från ett symposium om onomastisk terminologi i Uppsala 17 december 1999. Utgiven under medverkan av Maria Aljoksjina, 103-109. Uppsala: Uppsala universitet.

Strandberg, S. 2002. Kortformer och smeknamn i Ryssland och Sverige. In Namn och samhälle 13. Nordiskt och ryskt i namnforskningen 2. Utgiven under medverkan av Maria Aljoksjina, 57-62. Uppsala: Uppsala universitet.

Svoboda, J. 1961a. K slovanské onomastické terminologii. In I Międzynarodowa Slawistyczna Konferencja Onomastyczna. Księga referatów, 127-136. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład narodowy imienia Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Svoboda, J. – Šmilauer, V. – Olivová-Nezbedová, L. – Oliva, K. – Witkowski, T. 1973. Základní soustava a terminologie slovanské onomastiky. Grundsystem und Terminologie der slawischen Onomastik. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV XIV, 1-280.

Šmilauer, V. 1976. Třídění vlastních jmen (teze). In M. Blicha – M. Majtán (eds.), V. zasadanie Medzinárodnej komisie pre slovanskú onomastiku a V. slovenská onomastická konferencia (Prešov 3.-7. mája 1972). Zborník materiálov, 109-111. Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo.

Šmilauer, V. 21991. Úvodem. In F. Kopečný, Průvodce našimi jmény, 9-35. Praha: Academia.

Šrámek, R. 1999. Úvod do obecné onomastiky. Brno: Masarykova univerzita.

Šrámek, R. 2000. Zur Frage der namentheoretischen Auffassung der Anoikonymie (am Beispiel der Oronymie). In L. Olivová-Nezbedová – R. Šrámek – M. Harvalík (eds.), Onomastické práce. Svazek 4. Sborník rozprav k sedmdesátým narozeninám univ. prof. PhDr. Ivana Lutterera, CSc., 449-458. Praha: Ústav pro jazyk český AV ČR.

Vasiľeva, N. 1998. Onymisch oder proprial? Zu Internationalismen in der onomastischen Terminologie. Namenkundliche Informationen 74, 53-61.

Walther, H. 1998. Namenkunde und geschichtliche Landeskunde. Heft 2. Erläuterung namenkundlicher Fachbegriffe. Leipzig: Institut für Slavistik, Universität Leipzig.

Witkowski, T. 1964. Grundbegriffe der Namenkunde. Berlin: Akademie Verlag.

Witkowski, T. 1995. Probleme der Terminologie. In E. Eichler – G. Hilty – H. Löffler – H. Steger – L. Zgusta (eds.), Namenforschung. Ein internationales Handbuch zur Onomastik I., 288-294. Berlin – New York: Walter de Gruyter.

Zgusta, L. 1966. Ještě několik slov k „onymii“. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV VII, 261-264.

Zgusta, L. 1967. Ještě naposled k „onymii“, s přídavkem o „onomastice“. Zpravodaj Místopisné komise ČSAV VIII, 147-151.

Zgusta, L. 1995. Systematická terminologie onomastiky. Acta onomastica XXXVI, 262-272.

Zgusta, L. 1996. Names and Their Study. In E. Eichler – G. Hilty – H. Löffler – H. Steger – L. Zgusta (eds.), Namenforschung. Ein internationales Handbuch zur Onomastik II., 1876-1890. Berlin – New York: Walter de Gruyter.

Zgusta, L. 1998. The Terminology of Name Studies (In Margine of Adrian Room’s Guide to the Language of Name Studies). Names 46, 189-203.

Opis dyscypliny

O n o m a s t y k a  jest dziedziną interdyscyplinarną, głównie o nachyleniu językoznawczym; zajmuje się nazwami własnymi, takimi jak indywidualne nazwy osób, zwierząt, roślin, miejsc w topografii przestrzennej, zbiorników i cieków wodnych, przedmiotów, zdarzeń, instytucji, zakładów, tytuły dzieł artystycznych, nazwy w różnych typach tekstów, m.in. w literaturze.

Termin pochodzi od gr. onóma, onomatos oznaczającego ‘nazwę, imię’. Etymologiczna podstawa terminologiczna występuje w wielu powiązanych z onomastyką pojęciach, np.: onim jako synonim nazwy własnej, onimia jako zbiór onimów, onimiczny jako odnoszony do onimów.

W polskich studiach onomastycznych dziedzina ta bywa też określana terminem nazewnictwo (rozumianym też w sensie onimii). W tradycyjnym ujęciu onomastyka rozwija się, podobnie jak językoznawstwo teoretyczne, od niewielu, tj. ponad 100 lat, skupiając się głównie na dwóch podstawowych typach nazw własnych: antroponimach (nazewnictwie osobowym) i toponimach (nazewnictwie miejscowym/geograficznym).

Jako kategoria gramatyczna nazwy własne były wyodrębniane już w starożytnej refleksji nad językiem, np. przez Arystotelesa, który rozważał ich funkcję indywidualizującą wobec nazywanego obiektu, np. osoby nazywanej Sokratesem. Starożytne rozróżnienie kategorii nomina appellativa (nazwy pospolite) i nomina propria (nazwy własne) funkcjonuje w studiach onomastycznych i ogólnojęzykoznawczych do dziś: appellativa wskazują rodzajowe klasy obiektów, np. ‘kobieta’, ‘miasto’, ‘góra’, propria wybrane spośród nich egzemplarze, np. Skubulanka, Paryż, Śnieżka.

Podejście tradycyjne stawiało nazwy własne na skraju języka, albo wręcz poza nim, czego konsekwencją jest nie zawsze uzasadnione pozbawianie onimii funkcji leksykalnych, np. semantycznej. Tymczasem uwzględnienie specyfiki formalnej oraz kulturowej różnorodności odniesień nazw własnych, szczególnie tych, które powstają jako niezliczone jednostki językowe we współczesnej komunikacji społecznej, powoduje, że proprialna warstwa języka jest i powinna być rozpatrywana  podobnie jak jego warstwa apelatywna.

Obok klasycznych typów kategorii nomina propria, przypisywanych antroponimii i toponimii, w onomastyka wyodrębniono w ostatnich dziesięcioleciach, także trzecią ogólną kategorię obejmującą nazwy wszelkich wytworów kultury: określaną terminem chrematonimia.

Wśród chrematonimów znajdują się m.in. nazwy handlowe firm i produktów, instytucji, zrzeszeń, wydarzeń i inicjatyw społecznych, okoliczności w kalendarzu zdarzeń obchodzonych cyklicznie lub okazjonalnie, dzieł artystycznych, wytworów produkcji medialnej.

Chrematonimia jest najliczniejszą i najbardziej dynamiczną klasą onimiczną. Wraz z antroponimią i toponimią tworzy trzon onomastykonów współczesnych języków.

Badania w zakresie antroponomastyki, toponomastyki, chrematonomastyki oraz innych działów studiów onomastycznych (np. hydronomastyki dotyczącej nazw wodnych lub medionomastyki zajmującej się nazwami w świecie mediów, jak prasa, radio, telewizja, Internet) obejmują szereg wypracowanych przez te dziedziny narzędzi analitycznych, które pozwalają badać aspekt kulturowy, strukturę językową, etymologię, motywację i życie onimów. Analiza onomastyczna podpiera się wieloma metodologiami właściwymi dla innych gałęzi językoznawstwa, nauk humanistycznych oraz pozahumanistycznych, stąd takie jej ujęcia przedmiotowe, jak socjoonomastyka, psychoonomastyka, onomastyka kulturowa, onomastyka literacka i in.

To jedna z najbardziej interdyscyplinarnych dziedzin językoznawczych, którą interesują się nie tylko onomaści, lingwiści, leksykografowie, ale także archeolodzy, historycy, geografowie, topografowie, archiwiści, literaci, specjaliści w zakresie marketingu itd.

Teoretyczny i praktyczny wymiar badań onomastycznych wynika z immanentnego powiązania przedmiotu tych badań z rzeczywistością pozajęzykową: nazwa własna nie istnieje bez obiektu, który oznacza; z punktu widzenia kulturowo-językowego natura i kontekst występowania obiektu są czynnikami ją determinującymi.

© 2012 Artur Gałkowski

Antroponomastyka

Antroponomastyka – zarys subdyscypliny onomastycznej

©2012 Renata Gliwa

Antroponomastyka to dział onomastyki traktujący o nazewnictwie osobowym (antroponimii), w szczególności imionach, nazwiskach, przydomkach, przezwiskach, pseudonimach a także nazwach herbów i zawołań oraz etnonimach. Przedmiotem antroponomastyki jest przede wszystkim klasyfikacja nazw osobowych (antroponimów) pod względem motywacyjnym  i formalno-językowym, ich typologia kulturowa oraz ustalanie etymologii antroponimów.

Przez długi czas antroponomastyka stanowiła jeden z zasadniczych obszarów zainteresowania onomastów.

Podstawowe kategorie antroponimiczne, podlegające współczesnym badaniom językoznawczo-kulturowym, są efektem wielowiekowej ewolucji.

Imię to najbardziej trwała i rozpowszechniona forma identyfikacji, jest ono nadawane dziecku podczas chrztu bądź aktu o charakterze administracyjnym, z woli rodziców lub opiekunów. Zasób imion osobowych używanych współcześnie  w Polsce kształtował się w ciągu wieków. W początkowym okresie antroponimia charakteryzowała się systemem jednoimiennym. Pojedyncze imię było wystarczającym elementem służącym do identyfikacji osób w najbliższym środowisku. Pierwsze imiona osobowe, wywodziły się z nazewnictwa apelatywnego używanego do określania elementów otaczającego świata przyrody.  Wraz  z  chrześcijaństwem  upowszechniły  się  imiona  osób  uznawanych   za święte.

Z czasem, w miarę rozwoju struktury społeczeństwa, jednoimienna identyfikacja przestała być wystarczająca, uzupełniano ją o dodatkowe określenia opisowe, wskazujące np. na miejsce zamieszkania, pokrewieństwo, zawód bądź cechy charakterystyczne (związane np. z wyglądem). Dodatkowe określenia opisowe nabierały cech stałości, zaczęły wraz z imieniem identyfikować osobę w sposób trwały, a przechodząc na potomstwo stawały się dziedziczne. W ten sposób powstało tzw. nazwisko zwyczajowe, dziś funkcjonujące po prostu jako nazwisko w sensie administracyjnym. Należy jednak podkreślić, że w pierwszym okresie nadawania ludziom nazwisk, proces ten był ściśle związany ze zjawiskami obyczajowymi, nie prawnymi.

Imiona i nazwiska, to kategorie antroponimiczne należące do oficjalnego systemu nazewnictwa, oprócz nich funkcjonują antroponimy nieoficjalne, tj. takie, które nie są sankcjonowane prawnie, ich używanie wiąże się z pewnym uzusem.

Należą do nich np. przezwiska, są one dodatkowym określeniem człowieka, mają charakter  nieoficjalny,  funkcjonują   w mikrośrodowisku, w którym żyje dany człowiek.  Na ogół są  nacechowane  emocjonalnie.  Najczęściej  powstają na podstawie określenia wyróżniającej człowieka cechy fizycznej lub psychicznej. Ich źródłem jest na ogół leksyka konkretna, ale pojawiają się wśród nich także twory metaforyczne i metonimiczne, podstawą części z nich są  przekształcenia (często zniekształcenia) imion i nazwisk. Nie są to twory stabilne, ich trwałość uzależniona jest od wielu czynników. Współcześnie to kategoria antroponimiczna charakterystyczna głównie dla środowiska wiejskiego i młodzieżowego.

Przezwiskami mogą być obdarzane nie tylko jednostki, ale także zbiorowości, powstają wówczas przezwiska zbiorowe. Odnoszą się one do grup ludzi, nazywanych na podstawie cech właściwych danej zbiorowości. Najczęściej pełnią funkcje reprezentatywne, mogą być nacechowane emocjonalnie.

Klasę przejściową między przezwiskami a nazwiskami stanowią przydomki. Dawniej były one charakterystyczne dla szlachty. To, co odróżnia przydomki od przezwisk, to przede wszystkim czas ich powstania; przydomkom brak aktualnej motywacji (przezwiska zazwyczaj ją zachowują), odnoszą się one do członków całej rodziny (przezwiska odnoszą się do jednostek). Przydomki mogą być dziedziczone (przezwiska zazwyczaj nie są). Współcześnie tworzenie przydomków jest ograniczone.

Do nazw osobowych nieoficjalnych zaliczamy także pseudonimy, które jako kategoria antroponimiczna, wykazują dość duże zróżnicowanie. Podobnie jak imiona i przezwiska mają charakter indywidualny, inna zazwyczaj jest droga ich powstawania — pseudonim przybierany jest najczęściej z inicjatywy i woli nazywanego. Obieranie pseudonimów odbywa się najczęściej z powodów osobistych lub ideowych (np. pseudonimy artystyczne, konspiracyjne, e-nimy we współczesnej komunikacji internetowej itd.).

Wśród kategorii antroponimicznych należy wymienić także nazwy heraldyczne, tj. nazwy herbów, zawołań, a także nazwy członków rodów utworzone od nazw herbów. Obejmują one grupy tego samego rodu lub kilku rodów, posługujących się tym samym znakiem herbowym, określanych tą samą nazwą. Historię herbów w Polsce możemy śledzić od czasów średniowiecza. Funkcjonowały one zgodnie z pewnymi dziedzicznymi zwyczajami w obrębie rodzin. Ich kodyfikację należy wiązać z wykształceniem się feudalnej warstwy szlachty.

Nie wszyscy językoznawcy są zgodni w kwestii przynależności do kategorii nazw własnych tzw. etnonimów, czyli nazw narodów, narodowości, plemion, czy innych grup etnicznych. Wyodrębnianiu się tych społeczności towarzyszył proces nominacji, powstawały w ten sposób tzw. etnonimy endogeniczne (poprzez autoidentyfikację) lub egzogeniczne (gdy nazwę tworzyli np. sąsiedzi danej wspólnoty). Późniejsze są nazwy zbiorowości lokalnych, związanych z określonym terytorium. Podstawami tej kategorii nazw mogły być np. nazwy regionów, rzek, i innych charakterystycznych elementów krajobrazu, nazwy określonych cechy danej wspólnoty, nazwy pokrewieństw, inne nazwy osobowe, itd.

Antroponomastyka jest polem zainteresowania nie tylko językoznawców — onomastów, interesują się nią także badacze kultury, socjologowie oraz przeciętni użytkownicy języka, ponieważ dostarcza ona materiałów i narzędzi do badania historii społeczeństw, wyborów dokonywanych przez ich przedstawicieli w zakresie ekspresywnego i zwyczajowego nazewnictwa osobowego.

Początkowo antroponomaści skupiali się przede wszystkim na strukturze językowej antroponimów (historycznych i współczesnych), z biegiem czasu poszerzał się zakres tematów obejmowanych przez antroponomastykę, doskonaliły się też metody badawcze charakterystyczne dla tej dziedziny nauki. Choć problematyka relacji nazw własnych do kultury jest obecna w nauce polskiej od lat siedemdziesiątych XIX wieku, to dopiero ostatnie lata przyniosły liczne opracowania uwzględniające kulturoznawczy aspekt badań nad antroponimami. Nazwy własne, w tym antroponimy, są odzwierciedleniem tego wszystkiego, co wchodzi w skład kultury, dlatego są tak cennym materiałem badawczym.

dr Renata Gliwa ©2012

Katedra Dialektologii Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UŁ

e-mail: renewa21@onet.eu

Toponomastyka

Toponomastyka – zarys subdyscypliny onomastycznej

©2012 Ewelina Zając

Toponomastyka to dział onomastyki, której przedmiotem są geograficzne nazwy miejsc — toponimy. Rozumiemy przez nie nazwy obiektów fizjograficznych zamieszkanych i niezamieszkanych przez człowieka, w tym nazwy w obrębie jednostek administracyjnych, takich jak miasta i wsie. Zatem w obrębie toponimów wyróżnia się: nazwy miejscowe, nazwy terenowe, nazwy górskie, nazwy wodne oraz nazewnictwo miejskie i wiejskie. Obok właściwych toponimów funkcjonują również apelatywy toponimiczne, które charakteryzują obiekt, nie określając go w sposób jednostkowy (np. morze w nazwie Morze Bałtyckie jako element stały lub niestały: morze Bałtyk, plac w nazwie plac biskupa Nankiera, także skrótowo pl. biskupa Nankiera).

Badania toponomastyczne poruszają m.in. zagadnienia pochodzenia, typologii nazwy względem nazywanego obiektu, klasyfikacji formalnej i kulturowej geograficznych nazw własnych.

Nazwy miejscowe, czyli ojkonimy bądź makrotoponimy, to nazwy miast, wsi, osad, kolonii, przysiółków, osiedli.

Nazwy terenowe, czyli anojkonimy, zwane często mikrotoponimami, to nazwy miejsc niezamieszkanych przez człowieka, np. nazwy pól, łąk, lasów, dołów, wzniesień, traktów. Cechą specyficzną nazw terenowych jest ich wąski zakres funkcjonowania, ograniczony zwykle do małych społeczności, przede wszystkim wiejskich.

Nazwy górskie, czyli oronimy, to obszar badawczy, nie do końca zdefiniowany w literaturze, ponieważ nie wiadomo, jakie desygnaty wchodzą w skład tego zbioru nazw, a w polskich badaniach onomastycznych poświęcono im stosunkowo mało uwagi. Najczęściej do nazw górskich zalicza się: nazwy pojedynczych gór, łańcuchów górskich, pasm, masywów górskich, szczytów, grzbietów, zboczy, przełęczy, ale także: nazwy obiektów położonych w obrębie góry lub masywu górskiego, np. obszarów leśnych, łąk, polan, pastwisk, pól, dróg, a nawet strumieni i wodospadów, oraz nazwy wszelkich obiektów znajdujących się w przestrzeni górskiej (np. osad, zabudowań, tras turystycznych, parków przyrodniczych itp.).

Nazwy wodne, czyli hydronimy, to nazwy rzek, jezior i innych obiektów wodnych uznawanych za zbiorniki i cieki wodne, jak np. nazwy mórz, głębin, źródeł, potoków, rzek w korytach odkrytych i podziemnych, zatok, zakoli rzecznych, wodospadów, toni rybackich, a także jezior, stawów, bagien, mokradeł itd. Obok hydronimów wyróżnia się też apelatywy hydronimiczne, które charakteryzują obiekt wodny, ale nie identyfikują go; są to np. wyrazy takie, jak: rzeka, staw, jezioro, struga, kanał, studnia, źródło, bagno (por. supra).

Inna z najważniejszych kategorii nazewniczych badanych przez toponomastykę obejmuje nazewnictwo miejskie, tj. nazwy obiektów wchodzących w skład miasta, np. nazwy placów, skwerów, ulic, alei. W odniesieniu do tej problematyki, funkcjonuje wiele terminów: toponimia miasta, toponimia miejska, plateonimia, urbanonimia, hodonimia.

Przez długi czas toponomastyka była obok antroponomastyki wymieniana jako jeden z podstawowych działów onomastyki. Początkowo koncentrowano się głównie na nazwach miejscowości, co wiązało się z zainteresowaniem historią osadnictwa. Dzięki badaniom toponomastycznym możemy odkrywać formy i znaczenia archaiczne, które nie przetrwały w zasobie apelatywnym lub nie zostały zarejestrowane w tekstach historycznych.

mgr Ewelina Zając ©2012

Katedra Dialektologii Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UŁ

e-mail: ewelina-zajac@wp.pl

Chrematonomastyka

Artur Gałkowski © 2011

e-mail: artgal@interia.pl

Tekst poniższego artykułu ukaże się wkrótce drukiem w tomie pt. Chrematonimia jako fenomen współczesności pod red. Marii Biolik i Jerzego Dumy w Wydawnictwie Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Okładka tomu: chrematonimia-okladka-ksiazki[1]

Spis treści tomu: Chrematonimia-spis treści[1]

Chrematonomastyka jako autonomizująca się subdyscyplina nauk onomastycznych

 Artur Gałkowski © 2011

Uniwersytet Łódzki

1. Wstęp

Chrematonomastyka to dyscyplina stosunkowo nowa wśród nauk onomastycznych, przybierająca jednak na tempie w rozwoju konceptualnym i metodologicznym, odnotowywana jako autonomizujący się dział studiów o nazwach własnych. Dziedzina ta w swoim obecnym dynamicznym kształcie wykazuje dużo wspólnego nie tylko z teorią i analizą propriów, ale także ogólnym poglądem lingwistycznym na nazwy własne jako fakty oraz jednostki językowe, które funkcjonują na poziomie leksykalnym, komunikacyjnym, dyskursywno-tekstowym, pragmatycznym itd. (por. Cieślikowa 1996; Grodziński 1973: 17). Samodzielność dyscyplinarna chrematonomastyki nie wybija jej jednak z orbity tradycyjnych i utwierdzonych metodologii onomastycznych, jak antroponomastyka czy toponomastyka. Jej innowacyjność objawia się nie tylko w przedmiocie i metodach badawczych, ale także we wpływie, jaki chrematonomastyka wywołuje w spojrzeniu na całą onimię. Prowadzi ono do rewizji teorii na temat ogólnego pojęcia nazwy własnej i jej językowej oraz kulturowej definicji. Tego rodzaju punkt widzenia stawiam jako tezę, która zapewne przerodzi się w szerszą dyskusję dotyczącą wielu wykładników określających językową formę i funkcję nazw własnych jako kategorii gramatycznej.

2. Kryteria proprialności

Od czasów starożytnych uznaje się nomina propria za kategorię pozbawioną lub pozbawianą wielu cech językowych, które – niejako w opozycji – posiada kategoria nadrzędna, tj. zbiór nomina appellativa. Nazwa pospolita otrzymuje wszelkie role językowe, łącznie z tą, że może stać się w określonych warunkach komunikacyjnych nazwą własną (poprzez onimizację), co na odwrót jest też naturalnie możliwe (poprzez apelatywizację), ale jest eksponowane jako proces wyjątkowy i nie zawsze stabilny, tzn. kończący się faktycznym włączeniem przekształcanej kategorii do pełnoprawnych i nie granicznych zasobów leksykalnych języka.

W opinii tej pobrzmiewa być może arystotelesowska koncepcja zrównująca nazwy własne i nazwy pospolite (jako onoma), paradoksalnie jednak nieprzemawiająca za semantycznym potencjałem nazw (por. Vaxelaire 2005: 429). Dziś jest on wykazywany we wszystkich klasach onimii, dość ewidentnie wśród chrematonimów, wbrew takim klasycznym opiniom, jak Johna Stuarta Milla (1843) koncepcja pozbawiająca nazwy własne zdolności konotowania w sensie nadanym konotacji przez filozofa, lub Saula Kripkiego pogląd o nadawaniu nazwom własnym roli „sztywnych desygnatorów określonych referencji” (ang. rigid designators, Kripke 1980: passim)[1].

Kryterium asemantyczne propriów spotyka się z licznymi kontrpropozycjami w onomastyce; jest jednak stosunkowo utwierdzone w językoznawstwie teoretycznym: według wielu badaczy języka zbiór nazw własnych pozostaje niejako na pograniczu warstwy leksykalnej, co waży w ich rozpatrywaniu jako kompleksowych jednostek języka i urasta do pewnego stereotypu naukowego. Przyczynia się to z kolei do tego, że zagadnienie bywa bagatelizowane, pomijane jako tabu lub przedstawiane w asekuratywnym dyskursie hipotetycznym, również wśród onomastów. Zakładam, że chrematonomastyczny punkt widzenia na potencjał synsemantyczny nazw własnych może być w tym względzie rozstrzygający (por. Gałkowski 2005).

Inne kryterium odróżniające kategorię propriów od kategorii apelatywów to formalnojęzykowa struktura nazw własnych, która w klasycznych opracowaniach teoretycznych (w tym filozoficznych) przedstawiana jest dość konsekwentnie jako twór jednoczłonowy, nierozbudowany, typowy dla konwencji znanej dla większości przypadków antroponimów czy toponimów, np. Sokrates, Napoleon, Elba, Europa. Aby nie wywoływać problemu złożonej nominacji unika się w teorii form, które mają charakter syntagmatyczny (analityczny), będących bezdyskusyjnie jednostkami określonych toponomastykonów, np. Stany Zjednoczone Ameryki, antroponomastykonów, np. Widzący z Lublina (przydomek lubelskiego rabina z XVIII w.) albo Dyrektor Artystyczny Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi jako tytuł instytucjonalny[2], i wreszcie chrematonomastykonów, wśród których nazwy złożone przeważają, np. nazwa inicjatywy Dzień bez Papierosa, wydarzenia kulturalnego Festiwal Piosenki Rosyjskiej w Jeleniej Górze, partii politycznej Platforma Obywatelska, firmy handlowej w formie przeniesionego do chrematonimu frazeologizmu Niebo w Gębie.

Pierwszym problemem, jaki się napotyka analizując tego rodzaju złożenia jest ich labilność kategorialna i pytanie „odkąd dokąd” nazwa występuje, bo można się np. zastanawiać, czy element utożsamiający lub lokalizujący jest jej składnikiem. O tym, czy mamy tu do czynienia w ogóle z nazwami własnymi decydują nierzadko specjalne gremia językoznawczo-legislacyjne. W innych sytuacjach interpretuje się niektóre z nich jako kreacje tzw. onomastyki stylistycznej. Mogą to bowiem być antonomazje, tj. formy wskazujące na jakąś cechę desygnatu, która staje się zastępnikiem właściwej nazwy własnej, np. Widzący z Lublina w miejsce Jakub Izaak Horowic (prawdopodobnie występuje w historii wyłącznie jedna osoba o takim przydomku).

Wątpliwość w określeniu przynależności proprialnej lub apelatywnej nie jest w tych wypadkach rozwiązywana nawet formą graficzną (użycie wielkich liter w języku polskim) lub niezmiennością morfoskładniową. Jak się zresztą okazuje, szczególnie pośród przykładów chrematonimii, wielka litera lub zafiksowana struktura formalna nie są kryterium regularnym (np. andel’s – nazwa sieci luksusowych hoteli, działkowiec – nazwa miesięcznika ogrodnictwa działkowego; głoskowiec BBR oznacza to samo, co Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, a5 – Wydawnictwo a5, Walentynki – Święto Zakochanych, pot. merc – samochód marki Mercedes itd.).

Uznawanie za „nazwy” złożeń lub zestawień wieloczłonowych sprawia, że nazwa własna widziana zwyczajowo jako twór nierozbudowany staje się związkiem wyrazowym lub konstrukcją chrematonoformantów, którą określa się jako compositum onimiczne lub wyrażenie proprialne, posiadające stały potencjał przekazu niemal (mikro) tekstowego (zob. Cieślikowa 1998).

Jeszcze jedno kryterium klasycznego podejścia do nazw własnych należałoby przywołać zanim przejdę do rozwinięcia argumentów potwierdzających tezę, że chrematonimy zmieniają ogólne spojrzenie na świat propriów, autonomizując dziedzinę, która się nimi zajmuje wśród nauk onomastycznych. Jest to stosunkowo aprioryczne kryterium nieprzetłumaczalności nazw własnych, którego orędownikiem na arenie międzynarodowej jest m.in. Witold Mańczak (1982, 2006). Jest to z pewnością kryterium dzielące prawdę – w przypadku tzw. „idealnych nazw własnych” (Grodziński 1973: 22), jak imiona lub nazwiska – z dużą dozą fałszu dla nazw opisowych transparentnych, których tłumaczenie niekiedy jest wręcz niezbędne dla identyfikacji obiektu i uznania używanej formy za nazwę własną w innej przestrzeni językowej. Nieprzetłumaczalność onimów sprawdza się m.in. dla form o ustalonych i niezmiennych ramach konstrukcyjnych, zwykle tych jednoczłonowych, np. z zakresu urbonimów (nazw miast): Opole, Sofia, Perugia (co najwyżej można tu mieć do czynienia z adaptacjami fonetycznymi lub graficznymi: Paryż, Londyn). Nie sprawdza się jednak dla nazw opisowych lub częściowo opisowych (treściowo przejrzystych): New York → Nowy York,  United States of America → Stany Zjednoczone Ameryki, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich → wł. Regione dei Grandi Laghi di Masuria. Oczywiście chodzi tu o tłumaczenie, które dla pierwotnego i lokalnego użycia nazwy nie stanowi żadnego punktu odniesienia i odbywa się niejako ponad nazwą wyjściową, z gruntu niezmienną.

Teoretycznie możliwe, ale niepraktyczne lokalnie, jest tłumaczenie większości hodonimów czy plateonimów, np. ul. Zielona, rue du Bac, via Della Conciliazione. Są jednak i tu znaczące odstępstwa, bo zwyczajowo i w określonym kręgu językowym można się posługiwać odpowiednikiem Pola Elizejskie zamiast fr. Champs-Elysées, Plac św. Piotra zamiast wł. Piazza San Pietro lub Piąta Aleja zamiast ang. 5th Avenue. Dość powszechne jest tworzenie wielojęzykowych ekwiwalentów dla chrematonimów w postaci nazw instytucji, np. ang. United Nations, Organizacja Narodów Zjednoczonych, fr. Organisation des Nations Unies, ros. Организация Объединенных Наций itd.

3. Stopnie proprialności a chrematonimia

Dotychczasowe rozważania zaczynają przemawiać za poglądem, że nie ma jednego modelu formalnojęzykowego dla kategorii nomina propria, szczególnie jeśli zaczynamy kompleksowo rozpatrywać całe spektrum klas i form onimii, np. jednostek nazewniczych w postaci różnych antroponimów, ojkonimów, anojkonimków oraz chrematonimów, spośród których takie grupy, jak znaki handlowe lub tytuły wytworów kultury artystycznej wystawiane są niekiedy również przez onomastów wystawiane poza obręb propriów.

Jak utrzymują Aleksej i Olga Skljarenko (2005), nazwy wykazują różny poziom „onomastyczności” (ang. onomasticity, co odpowiada w tej analizie „proprialności”) układając się piramidowo względem podstawy, którą stanowią nomina appellativa. Nazwy pospolite są niejako fundamentem tej piramidy, zbudowanej z trzech poziomów: pierwszy (tuż nad fundamentem), to nazwy pośrednie między nazwami pospolitymi i własnymi, drugi – propria I (można je oceniać jako nazwy własne „słabe”) i trzeci – propria II (w mojej ocenie są to nazwy własne „mocne”). Propria II stopnia miałyby być nazwami własnymi modelowymi, ale nawet i te mogą zejść do podstawy, tzn. utracić cechy proprialności i przyjąć cechy apelatywności (zdolność desygnowania denominowanych klas obiektów o określonej treści semantycznej), np. nazwa własna „mocna” FIAT (w formie literowca powstałego z inicjałów pełnej nazwy opisowej Fabbrica Italiana Automobili Torino) może przejść na poziom propriów I („słabych”)  po adaptacji systemowej (graficznej, fonetycznej, fleksyjnej, np. w zdaniu „pojedziemy moim Fiatem, nie twoim”), ale także na poziom pośredni, gdzie pojawia się wątpliwość, czy mamy do czynienia jeszcze z nazwą własną czy już z nazwą pospolitą (np. w wyrażeniu „fabryka produkująca Fiaty” vs. „fabryka produkująca fiaty”), wreszcie też może znaleźć się na poziomie fundamentu wśród nomina appellativa, z możliwym dostosowaniem graficznym do przyjętej wymowy (np. w stwierdzeniu „fiatami kieruje się nawet nieźle, ale szybko się eksploatują”).

4. Definicja i zakres chrematonimów

Uznaję, że chrematonimy denotują różnorodne realia, które są zamierzonym wynikiem kulturowej aktywności człowieka (zob. Gałkowski 2008: 9). W takiej perspektywie chrematonimy byłyby jednostkami onomastycznymi natury abionimicznej, czyli – nazwami obiektów nieożywionych, materialnych i duchowych; kryje się w tym jednak pewna nieścisłość. Chrematonimami mogą być również nazwy obiektów ożywionych, głównie z odniesieniem do jednostek lub grup ludzi, jeśli te spełniają określone funkcje społeczne i stanowią strukturę formalnie zorganizowaną, np. nazwy firm jednoosobowych, które w świetle prawa oraz niewątpliwie uzusu językowego, mogą być tożsame z imieniem i nazwiskiem właściciela, bądź nazwy stowarzyszeń gromadzących jednostki wokół określonej idei i pod jednym szyldem.

Jak mantrę powtarza się w różnych studiach onomastycznych, że zakres chrematonimii podlega istotnej dyskusji międzynarodowej. Tymczasem, przynajmniej w obszarze słowiańskim, zmierza ona ku oczekiwanym konkluzjom albo dawno je już osiągnęła. W podstawie dyskusja ta osadza się na dwóch stycznych koncepcjach, z których jedna – maksymalistyczna zawiera drugą – minimalistyczną[3], dając prawo zaistnienia wśród chrematonimów nie tylko nazwom funkcjonującym w sferze marketingowej, np. firmonimom (ergonimom[4]), ale także – jak wskazano wyżej – socjoideonimom (zob. Gałkowski 2007), czyli nazwom zrzeszeń i przedsięwzięć społecznych oraz działań o charakterze kulturowym (ideacyjnym). Jest to koncepcja, która była w dużej mierze punktem wyjścia dla definicji chrematonimu przyjętej na przełomie lat ’60 i ’70 XX w. przez międzynarodowy zespół onomastów opracowujących jeden z podstawowych jak dotychczas słowników terminologii onomastycznej w Europie, Osnoven sistem i terminologija na slovenskata onomastica (Bezlaj et al. red. 1983).

Z jednej strony zatem chrematonimia bywa ograniczana do indywidualizujących nazw przedmiotów materialnych, wytworzonych przez człowieka, np. produktów na użytek handlowy, z drugiej – rozszerza się na wiele wytworów materialnych i niematerialnych, ale nie artefaktów, które tworzą krajobraz kulturowy kształtowanej przez ludzi rzeczywistości i obejmują wiele przejawów jego aktywności sformalizowanej bądź niesformalizowanej.

Termin „chrematonim” pochodzi od gr. chréma, chrématos, co oznacza ‘rzecz, przedmiot użyteczny i potrzebny, towar’ (we współczesnym języku greckim dodatkowo ‘pieniądze’), ale w klasycznym sensie także ‘dzieło, czyn, działanie, sprawę, zdarzenie, przedsięwzięcie’. Etymologia chrematonimu może zatem objaśniać zarówno wąską, jak i szeroką definicję tego pojęcia. Ze względu na przeprowadzone badania i ustalenia, wyrażam pogląd o szerokiej koncepcji chrematonimii, chociaż nie uważam, aby ta klasa nazw własnych miała być jak utrzymuje Willy Van Langendonck – „śmietnikiem” dla tzw. „innych” nazw własnych[5], które nie pozwalają się klasycznie sklasyfikować, tworząc przestrzeń uznaną z kolei przez Roberta Mrózka za „ogród nieplewiony onomastyki” (Mrózek 2006: 159; por. Gałkowski 2008: 349). Wyjściowa koncepcja o szerokim zakresie chrematonimii znajduje swoje potwierdzenie w artykułach encyklopedycznych Rudolfa Šrámka i Miloslavy Knappovej, zamieszczonych w Międzynarodowym podręczniku onomastyki (Eichler red. 1995-96).

5. Formy i treść chrematonimów

Chrematonimy to klasa bardzo heterogeniczna pod względem formalnym i semantyczno-motywacyjnym, co już powoduje, że wymaga dość innowacyjnych i niejednorodnych narzędzi badających jej strukturę, układającą się w wiele różnych systemów i podsystemów, pozostawiając gdzieś w ich orbicie jednostki z pozoru nietypowe (np. nazwę baru, która przemawia pozornym wykluczeniem wobec samej siebie: Bar Bez Interesującej Nazwy lub nazwę w postaci kodu technicznego dla aparatu komórkowego: E62). Już tylko z tego powodu trzeba uznać chrematonimię za swego rodzaju fenomen nie tylko onomastyczny, ale w ogóle językowy, charakterystyczny dla wszystkich kultur językowych, wzbogacających się o nowe jednostki proprialne wraz z nieustającym rozwojem cywilizacyjnym (gospodarczym, edukacyjnym, kulturalnym, społecznym, naukowym, militarnym itd.).

Chrematonimy funkcjonujące w otoczeniu kulturowym nie są wyłącznie zwykłymi etykietami dla obiektów, którym pospiesznie nadaje się nazwy, aby je wyeksponować w szumie informacyjnym, zindywidualizować, zapamiętać, stosować w komunikacji. Kodują one stałą informację o nazywanej rzeczywistości, często w przemyślany sposób perswazyjny, mający wiele wspólnego z wytwarzaniem aktu mowy, a więc celem perlokucyjnym.

5.1.Chrematonimy syntetyczne

Z punktu widzenia leksykalno-formalnego, konstrukcje syntetyczne są w chrematonimii tak samo częste jak te analityczne. Syntetyczne są najbardziej typowe dla chrematonimii marketingowej, np. nazwy firm i produktów, analityczne dla innych typów, np. chrematonimii społecznościowej, chrematonimii ideacyjnej, medionimii, ideonimii[6].

Wśród kreacji syntetycznych chrematonimii najliczniej są reprezentowane takie modele jak: translokacje pojedynczych apelatywów, np. Klepsydra dla zakładu pogrzebowego; composita chrematonoformantowe (konstrukcje tworzone w bardzo dowolny sposób jako zlepkowce lub złożenia zestawione, z wykorzystaniem cząstek stanowiących zazwyczaj część innych leksemów – cząstek nazw pospolitych lub własnych), pretendujące nierzadko do neologizmów albo logatomów[7], np. Polbud, Eko-Form, Krak-Mięs); transonimizacje (formy powstające jako efekt przesunięcia między klasami onimicznymi, np. deantroponimiczne Kubuś dla soku, detoponimiczne Żywiec dla piwa); nazwy abrewiacyjne – literowce, sylabowce, akronimy (np. Pekao S.A., EMPiK, PAN) oraz formacje literowe, numeryczne lub literowo-numeryczne (np. A jako nazwa wydawnictwa, 77 – nazwa dyskoteki, 24H – nazwa sklepu monopolowego).

5.2.Chrematonimy analityczne

Jeśli chodzi o nazwy analityczne wśród chrematonimów, wskazać tu się powinno przede wszystkim na konstrukcje typu frazematycznego, które służą do nazywania określonego obiektu przez wyartykułowanie w onimie jego przeznaczenia, natury, podstawowych cech (np. Fundacja na Rzecz Pomocy Dzieciom z Grodzieńszczyzny, Europejski Dzień Parków Narodowych, Muzułmański Związek Religijny w RP). Mogą one zawierać, obok elementu utożsamiającego, lokalizującego lub objaśniającego, również nazwę specjalną – symboliczną (np. Fundacja „Nerkadar” na rzecz Zapobiegania i Leczenia Chorób Nerek, Chrześcijański Kościół „Miecz Ducha” w Kaliszu, Nagroda Literacka „Nike”).

6. Semantyczność i komunikacyjność chrematonimów

Nazwy typu chrematonimicznego niemal w każdej z możliwych formacji zachowują prymarny związek semantyczny z rzeczywistością lub wytwarzają go wtórnie, funkcjonując we właściwym sobie obiegu komunikacyjnym.

6.1.Wartość onomastyczna i leksykalna chrematonimu

Znaczeniem chrematonimu jest wiedza o nazywanym obiekcie, podana w nazwie wprost lub w sposób kodowany. Najlepiej tu oczywiście wypadają nazwy deskryptywno-informacyjne; wszystkie inne muszą być w jakiś sposób objaśnione, aby zaistnieć w słowniku mentalnym użytkowników (zob. Kaleta 1998: 24; Kuryłowicz 1956). Zaistnienie w takim słowniku łączy się z nabyciem znaczenia encyklopedycznego (kulturowego). Nawet absolutne logatomy typu Kodak lub Jogo, formy paraleksykalne typu XXX, niemotywowane słownikowo, stają się w wyniku użytkowania nośnikami znaczeń nie tylko funkcjonalnych i uzualnych, ale także naddanych konotacyjnie. W wyniku użytkowania nowe twory nazewnicze przestają być po pierwsze puste znaczeniowo, a po drugie – nie są już bierne w perspektywie dyskursywnych oraz słowotwórczych użyć, rozszerzeń leksykalnych, przekształceń, frazeologizacji itd.

Zestawiając kilka punktów widzenia, można przyjąć, że znaczeniem chrematonimu jest zbiór treści semantyczno-pragmatycznych, tzn. określona wartość onimiczna, która może polegać jednocześnie na: 1. znaczeniu leksykalnym podanym wprost lub w sposób sugestywny, 2. znaczeniu motywacyjnym (domyślnym lub ukrytym, na pewno znanym twórcy nazwy), 3. znaczeniu naddanym nazwie jako efekt jej „życia” w języku (Gałkowski 2008: 147-148).

Do tego dochodzi zdolność tworzenia określonego wymiaru dyskursywnego, bardzo często wykorzystywana w kampanii reklamowo-informacyjnej nazywanej rzeczywistości. Dowodem na to są chociażby firmowe slogany towarzyszące nazwie-marce produktu, które nie tylko wyrażają konotacje, ale także podpowiadają odbiorcom treść użytkową w odniesieniu do obiektu, np. Colgate „World of care”, Nokia „Connecting People”, Volkswagen „Das Auto.”.

6.2.Funkcja komunikacyjno-ewokatywna chrematonimów

Chrematonim np. w postaci nazwy produktu handlowego może być sam w sobie komunikatem rozbudzającym skojarzenia, czyniącym z nazwy przemawiający przekaz o charakterze reklamowym, retorycznym, ale także ludycznym. Zakładam, że nasz umysł reaguje serią obrazów i asocjacji, kiedy wypowiemy, usłyszymy lub dostrzeżemy np. hasło Nutella. Refleksja językowa zapewne się pojawi u przeciętnego użytkownika języka na widok nazwy sklepu Kupcuś. Zdarza się, że tworząc i odbierając nazwy mamy przyjemność intelektualną z powodu zaskakującego pomysłu enuncjatywnego nazwy, jej adekwatności, przeniesienia refleksji na poziom sugestywnej interpretacji. Jest w tym zwykle ukryty cel pragmatyczny, mówiąc mniej powściągliwie – marketingowy, niemniej wchodzi to w zakres kreatywnego świata komunikacji, w którym przekaz szczególnie ten wpisany w nazwę własną (tu: chrematonim), musi być dostrzegalny i skuteczny. Najlepiej w tej roli wypadają chrematonimy oparte na nazewniczej poetyce kompozycyjnej, desygnujące (wręcz socjotechnicznie) obiekty o charakterze komercyjnym, ale także rozrywkowym i artystycznym, które dodatkowo odpowiadają treściowo panującemu „duchowi czasów” (por. Teutsch 2008).

Nie wszędzie i nie zawsze nazwy socjotechniczne odnoszą ludyczny sukces, zazwyczaj jednak są rejestrowane przez odbiorców lepiej niż nazwy pospolite lub dajmy na to kody techniczne. Będą w ten sposób funkcjonować np. wyszukane nazwy drinków typu Zardzewiały Gwóźdź, Ogień Azteków, Srebrna Nakrętka, Orient Express, Debiutant, Haute Couture lub nazwy odcieni farb do malowania ścian typu Lato Toskanii, Morelowy Nektar, Złoto Egiptu, Słoneczny Pocałunek, Kogel-Mogel. 

6.3. Licentia chrematonimica

Z funkcjonalnego punktu widzenia, kształt nazwy jest w zasadzie absolutnie dowolny, bo „cokolwiek da się nazwać jakkolwiek”, szczególnie we współczesnym świecie, w którym użytkownicy języka są zaprogramowani na przyjmowanie każdej twórczej, udanej lub nieudanej, adekwatnej lub nieadekwatnej, logicznej lub absurdalnej, zaskakującej lub zupełnie banalnej innowacji w zakresie nazewnictwa chrematonimicznego. Autorzy nazw mają tu wyjątkowo duże pole do popisu i stosują różne narzędzia kreacyjne, choć ich indywidualna aktywność nazewnicza ogranicza się zwykle do jednej lub kilku nazw, np. nazywają firmę, produkt, wydarzenie, społeczność itd. (por. Gałkowski 2009: 515-522). Dopiero w ogólnej masie nazw, przyporządkowanym określonym sferom kulturowym, pojedynczym klasom obiektów, domenom semantycznym, zaczyna się dostrzegać siłę komunikacyjną i potencjał wyrażania chrematonimów; samodzielnie też potrafią zaskakiwać.

Jak pokazuje współczesna praktyka nazewnicza, pojedyncze chrematonimy stają się przedmiotem poszukiwań, badań rynkowych, społecznych, dopasowania do istniejących już zasobów onimicznych – oryginalność zapewnia niepowtarzalność. Jednostka chrematonimiczna może być dosłownie efektem zabawy słownej, w której stosuje się każdy możliwy chwyt „językowej popkultury”, również intertekstowy (np. poprzez przytaczanie frazeologizmów, sekwencji znanych z języka kultury, polityki, nauki) i interjęzykowy (przede wszystkim z nachyleniem do języka angielskiego jako współczesnej lingua franca). Mówiąc nieco przesadnie, ale nie nietrafnie, licentia onimica pozwala na wiele (zob. Gałkowski 2011). Poza podanymi wyżej przykładami, inną tego ilustracją niech będą nazwy imprez rozrywkowych łódzkich klubów młodzieżowych: The Stylacja, Elektro masakra, Uwolnić Piątek, Nie Lubię Poniedziałków, Rockoteka, One way to heaven, antiDjfront lub nazwy tzw. „eventów modowych” – kolekcji, pokazów, konkursów, sesji mody, fashion-weeków: Buffo buffalo bombast – kolekcja, Sesja-secesja – kolekcja, Opatul mnie – kolekcja, After the long goodbye – kolekcja, Sen nocy letniej – pokaz,  O Złoty Guzik Diabła Boruty – konkurs, Fashion Phylosophy – cykl wydarzeń w obszarze mody.

Gros tak kształtowanych chrematonimów (głównie ideacyjnych) funkcjonuje jak tytuły, które mają być na tyle nieprzeciętne, żeby ewokatywnie i niepowtarzalnie firmować denominowaną rzeczywistość, stanowiąc jego integralną część w funkcji zapowiadającej lub odwoławczej. Przestrzegając takich kryteriów chrematonim spełnia wobec nazywanego obiektu także funkcje zabezpieczającą, przede wszystkim z marketingowego punktu widzenia, którego nie można odcinać od badań onomastycznych w tym zakresie onimii.

Na marginesie warto odnotować, że dobrze funkcjonujące w obiegu komunikacyjnym nazwy mogą być także efektem usług zleconych, np. nazwy firm i produktów powstające w agencjach brandingowych (tak np. powstała skądinąd udana nazwa płockiego koncernu paliwowego Orlen czy też nazwa sieci stacji benzynowych Bliska).

Niezmierzone możliwości twórcze w zakresie motywów nominacyjnych i modeli strukturalnych chrematonimów daje, poza sferą reklamową czy handlową, także sfera medialna, chociażby Internet. Użytkownicy tego medium wręcz są zobligowani do tworzenia tzw. „e-nazw” (e-nimów), które służą do wydzielenia określonego obszaru komunikacyjnego w sieci i wyróżnienia się wśród innych istniejących już obszarów, np. adresy poczty internetowej, adresy domen, nazwy serwerów itd. Internauta zdaje sobie zwykle sprawę ze skali i różnorodności formalnej, również pod kątem graficznym, która charakteryzuje pojedyncze e-nimy. Są to nazwy typu chrematonimicznego, często zupełnie translingwistyczne i kłócące się z konwencją leksykalno-składniową, do której przyzwyczaił nas język używany w tradycyjnym rejestrze mówionym lub pisanym, niekiedy lokujące się zupełnie obok języka, bo niedające się wyartykułować, pozostające mieszaniną znaków graficzno-ikonicznych, które nie muszą tworzyć jednostek artykułowanych (np. nicki typu: vbn2-H, U%U, (-o-), IiIiI, L@L).

7. Wnioski końcowe

Konkludując należy przyjąć, że chrematonomastyka wszczęła proces kwestionujący tradycyjne spojrzenie na nazwy własne. Proces ten będzie postępował dopóki sobie nie uświadomimy, że to właśnie chrematonimy – jako najliczniejsza i najbardziej dynamiczna formalnie i semiotycznie klasa nazw własnych – mogą modyfikować jej faktyczny wymiar językowy.

Można by tu nawet mówić o pewnym podejściu „neoonomastycznym”. Autonomizacja chrematonomastyki staje się faktem. Niemożliwe i niepotrzebne wydaje się jednak całkowite oderwanie, bo chrematonomastyka choćby z powodu przeplatania się materiału nazwotwórczego, musi zachować więzi z dyscyplinami pokrewnymi, np. antro- lub toponomastyką.

Na koniec trzeba by postawić następujący postulat: albo uznamy chrematonimy za jednostki reorganizujące dotychczasowe pojęcie nazw własnych, albo zaczną być one postrzegane jako twory transonomastyczne, na tyle inne od „tradycyjnych” nazw własnych, że być może zostaną uznane za kategorię zupełnie inną i podlegającą odrębnym kryteriom szczegółowej klasyfikacji.

Osobiście jestem za rozwiązaniem pierwszym, zakładając, że ogólna definicja nazwy własnej zostanie dostosowana do bardziej szerokiego spektrum jej możliwych reprezentantów. Kryteria delimitacji nazw własnych z pewnością muszą wówczas ulec aktualizacji, np. kryterium synsemantyczne może zostać wsparte przez kryterium pragmatyczne. Być może jest to nawet jakiś pomysł na rozstrzygnięcie kwestii, czym się różni nazwa własna od nazwy pospolitej poza rolą desygnującą dla nazw własnych i cechującą klasy obiektów dla nazw pospolitych. W moim przekonaniu polega to też na tym, że nomina propria są motywowane jako twory językowe, szczególnie te nowo powstające jak chrematonimy, nomina appellativa w większości przypadków zaś nie.

Grecki filozof Hermogenes mówił: każdy człowiek ma prawo do arbitralnego nazwania jakiejkolwiek rzeczy według swojego upodobania (inaczej mówiąc: każdy mógłby sobie sprawić swój własny język nie naruszając trafności słów względem denotatów). Sprawdza się to teoretycznie w odniesieniu do nazw pospolitych i nazw własnych – wszystkich arystotelesowskich onoma. Jednak w przypadku obiektów nazywanych przy pomocy nazw pospolitych nie ma to sensu, bo one już posiadają nazwy, a każdy nowy pomysł na nazywanie czegoś nazwanego wprowadzałby tylko chaos i nieporozumienie. Wyjątkiem mogą być ewentualnie realia jeszcze nienazwane. Sprawdza się to natomiast doskonale w przypadku obiektów otrzymujących nazwy własne. Nazwanie „czegokolwiek jakkolwiek” w sposób proprialny jest naturalnym i nieodbieralnym przywilejem każdego użytkownika języka, co zresztą powoduje, że ilość i jakość nazw własnych jest nienormowana. Jest to z pewnością wciąż aktualne wyzwanie badawcze dla onomastyki, przede wszystkim jej nowej subdyscypliny – chrematonomastyki, ale także innych zainteresowanych tym metodologii językoznawczych.

Bibliografia

B e z l a j  France  et al.  (red.) 1983, Osnoven sistem i terminologija na slovenskata onomastika. Osnovnaja sistema i terminologija slavjanskoj onomastiki. Grundsystem und Terminologie der slawischen Onomastik, Skopje: Makedonska akademija na naukite i umet­nostite – Megunaroden komitet na slavistite – Komisija za slovenska onomastika.

B r e z a  Edward 1998, Nazwy obiektów i instytucji związanych z nowoczesną cywilizacją (chrematonimy), [w:] Ewa Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 343-361.

C i e ś l i k o w a  Aleksandra  1996, Metody w onomastycznych badaniach różnych kategorii nazw włas­nych, Onomastica XLI, s. 5–19.

C i e ś l i k o w a  Aleksandra  1998, Nazwa własna – tekst – onomasta, [w:] Milán Majtán, Pavol Žigo (red.), 13. Slovenská Onomastická Konferencia (Modra – Piesok 2.–4. októbra 1997), Bratislava: Filozofická faculta Univerzity Komanského – Jazykovedný ústav L’udovíta Štúra SAV, s. 27–32.

E i c h l e r  Ernst et al. red. 1995-1996, Namenforschung. Names Studies. Les noms propres. Ein internationales Handbuch zur Onomastik. An International Handbook of Onomastics. Manuel international d’onomastique, t. I (1995), t. II (1996), Berlin – New York: M. de Gruyter.

G a l a  Sławomir 1981, W sprawie językowej definicji nazw własnych, Onomastica XXVI, s. 41-51.

G a ł k o w s k i  Artur 2005, Verso una semantica del nome proprio, [w:] Krzysztof Bogacki, Anna Dutka-Mańkowska (red.), Les relations sémantiques dans le lexique et dans le discours, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, s. 109-118.

G a ł k o w s k i  Artur 2007, Socjoideonimy a chrematonimy – miejsce nazw organizacji i inicjatyw społecznych w dynamice onimicznej języka, [w:] Aleksandra Cieślikowa et al. (red.), Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, Kraków: PANDIT, s. 495-508.

G a ł k o w s k i  Artur 2008, Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej. Onomastyczne studium porównawcze na materiale polskim, włoskim, francuskim, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

G a ł k o w s k i  Artur 2009, Usi e abusi della lingua nella formazione dei crematonimi, Studi Italiani di Linguistica Teorica e Applicata XXXVIII-3, s. 499-513.

G a ł k o w s k i  Artur 2010, Problemi di terminologia onomastica. Contributi per un dibattito, Rivista Italiana di Onomastica RIOn XVI-2, s. 604-624.

G a ł k o w s k i  Artur 2011, Licentia onimica. O tworzeniu i używaniu nazw własnych we współczesnym języku, [w:] Piotr Stalmaszczyk, Anna Obrębska (red.), Poznawanie słowa 2. Wykłady inauguracyjne Wydziału Filologicznego UŁ wygłoszone w roku akademickim 2010/2011, Łódź: Primum Verbum, s. 103-122.

G r o d z i ń s k i  Eugeniusz 1973, Zarys ogólnej teorii imion własnych, Warszawa: PWN.

H a r v a l í k  Milán,  C a f f a r e l l i  Enzo  (red.) 2007 Onomastic terminology: an international survey / Terminologia onomastica: un’ichiesta internazionale, Rivista Italiana di Onomastica RIOn XIII-1, s. 181–220.

K a l e t a  Zofia 1998, Teoria nazw własnych, [w:] Ewa Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 15-36.

K n a p p o v á  Miloslava 1996, Namen von Sachen (Chrematonymie) II, [w:] Ernst Eichler et al. (red.), Namenforschung. Names Studies. Les noms propres. Ein internationales Handbuch zur Onomastik. An International Handbook of Onomastics. Manuel international d’onomastique, t. II, Berlin – New York: M. de Gruyter, s. 1567-1572.

Kosyl Czesław 2001, Chrematonimy, [w:] Jerzy Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 447-452.

Kosyl Czesław 2003, Chrematonimia, [w:] Ewa Rzetelska-Feleszko, Aleksandra Cieślikowa, przy współudziale Jerzego Dumy (red.), Słowiańska onomastyka. Encyklopedia, t. II, s. 370-375.

K r i p k e  Saul 1980, Naming and Necessity, Cambridge: B. Blackwell.

K r y u k o v a Irina 2008, Russian advertising names as a matter of linguistic fashion, Onoma 43, s. 397-410.

K u r y ł o w i c z  Jerzy 1956, La position linguistique du nom propre, Onomastica II, 1-14.

M a ń c z a k  Witold 1982, La notion de nom propre, [w:] Kazimierz Rymut (red.), Proceedings of the Thirteenth Congress of Onomastic Sciences, t. II, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum, s. 101-106.

M a ń c z a k  Witold 2006, Jeszcze o istocie nazw własnych, [w:] Zofia Abramowicz, Elżbieta Bogdanowicz (red.), Onimizacja i apelatywizacja, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 507-512.

M i l l  John Stuart 1988 [1843], Système de logique déductive et inductive, Bruxelles: P. Mardaga.

M r ó z e k  Robert  2006, Apelatywna sfera językowa a sfera onimiczna – przed- i poglobalizacyjny problem onomastyki, [w:] Zofia Abramowicz, Elżbieta Bogdanowicz (red.), Onimizacja i apelatywizacja, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 153-163.

P o d o l s k a y a  Natalija V. 19882, Slovar russkoy onomastičeskoj terminologii,  Moskwa: Nauka.

S e a r l  John R. 1971, The problem of proper names, [w:] Danny D. Steinberg, Leon A. Jakobovits (red.), Semantics. An interdisciplinary reader in philosophy, linguistics and psychology, Cambridge: The University Press, s. 134-141.

S k l j a r e n k o  Aleksej i Olga  2005, Interrelationship between common nouns and proper nouns, [w:] Eva Brylla, Mats Wahlberg (red.), Proceedings of the 21st International Congress of Onomastic Sciences, t. 1–2,Uppsala:Uppsala Universitet, s.  277–282.

Š r á m e k  Rudolf 1996, Namen von Sachen (Chrematonimie) I, [w:] Ernst Eichler et al. (red.), Namenforschung. Names Studies. Les noms propres. Ein internationales Handbuch zur Onomastik. An International Handbook of Onomastics. Manuel international d’onomastique, vol. II,Berlin –New York: M. de Gruyter, s. 1562-1567.

T e u t s c h  Andreas 2008, Trademarks as indicators of the zeitgeist, Onoma 43, s. 251-257.

V a x e l a i r e  Jean-Louis 2005, Les noms propres. Une analyse lexicologique et historique, Paris: H. Champion.

Artur Gałkowski © 2011

Summary: The article introduces a theoretic basis of a new onomastic discipline referred to as chrematonomastics. The author forms the definition and defines the scope of chrematonyms as onymic units denoting various objects of the material and immaterial human culture created by men most of all with practical aims.  From the linguistic and communicative point of view, chrematonyms realize mostly pragmatic functions. Among chrematonyms one may find: names of enterprises and products (i.e. marketing chrematonyms), names of groups and social units (i.e. associative chrematonyms) as well as names of events of cultural dimension (i.e. ideative chrematonyms). Chrematonyms can be currently found in nearly each domain of social life; they frequently constitute an element of specific types of a language as well as its terminology. They are forms that vary in linguistic and trans-linguistic constructions, which in certain contexts are not structurally classifiable. As the third huge category of proper names, not including anthroponyms and toponyms, chrematonyms modify some criteria of propriality/onomasticity, for instance the asemanticity or the untranslatability of proper names. 

[1] Podobny punkt widzenia: Strawson 1959, Gardiner 1957, Hilgemann 1974, Donnellan 1972, Kotarbiński 1929, Dąmbska 1929 (szczegółowe kolokacje bibliograficzne w: Kaleta 1998). Por. też Gala 1981 oraz Kuryłowicz 1956.

[2] Z punktu widzenia czysto strukturalnego „Dyrektor Artystyczny Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi” może być uznany wyłącznie za sekwencję syntagmatyczną o określonym znaczeniu (grupę nominalną w pełni synsemantyczną), jednak nie pozbawia to formy funkcji jednostkowo lub wielokrotnie desygnacyjnej, typowej dla większości nazw własnych.

[3] Por Breza 1998 oraz Kosyl 2001, 2003.

[4] Zob. proces ustalania terminologii w zakresie chrematonimii w obrębie obiektów ekonomicznych (np. firm i produktów handlowych): Gałkowski 2008: 61-70, 2010: 613-614. Por. argumentację terminologiczną dla synonimicznego pragmatonimu w: Kryukova 2008: 397, Podolskaya 1988: 113.

[5] Na podstawie wywiadu przeprowadzonego z belgijskim onomastą (Harvalík, Caffarelli red. 2007: 206).

[6] Rozróżnienie na chrematonimię marketingową, społecznościową i ideacyjną oraz inne kwestie typologiczne zob. w: Gałkowski 2008: 15-42, 51-57.

[7] Logatomy to kreacje leksykalne, które zachowując zasady fonetyki i ortografii danego języka, nie kojarzą się powszechnie z żadnym znanym w tym języku wyrazem czy podstawą leksykalną (np. twory w języku polskim rodzaju szczuseł, deratyk, mackaty). W przypadku nazw handlowych potencjalne logatomy konfrontowane są także z innymi językami, w których możliwa jest zbieżność formalna. Można by je uznać za „neologizmy absolutne”. Tego rodzaju logatomem jest np. nazwa marki Kodak. Logatomy powstają dziś licznie i spontanicznie w przestrzeni internetowej, w której wiele możliwych konstrukcji jest już zarezerwowanych, co powoduje, że dla trwalszego rozróżnienia wytwarza się konstrukcje maksymalnie abstrakcyjne.

Czasopisma onomastyczne

Czasopisma onomastyczne w Europie i świecie (załączono przekierowania):

Onomastica. Pismo poświęcone nazewnictwu geograficznemu i osobowemu oraz innym nazwom własnym – polskie pismo onomastyczne

http://www.ijp-pan.krakow.pl/publikacje-elektroniczne/teksty-onomastyczne

Acta onomastica – czeskie pismo onomastyczne

http://www.ujc.cas.cz/casopisy/acta-onomastica/ 

zob. także: http://depot.knaw.nl/8753/1/DGActaOnomastica.pdf

oraz: http://www.lib.cas.cz/casopisy/cz/Acta_onomastica.htm

Rivista Italiana di Onomastica RION – zobacz TUTAJ oraz  włoskie i ogólnoromańskie pismo onomastyczne

http://www.editriceromana.com/4/Abbonamenti/Rivista_Italiana_di_Onomastica_RIOn_Abbonamento_annuale/

http://onomalab.uniroma2.it/content.asp?item=rion_en&lang=en

Nouvelle Revue d’Onomastique – francuskie pismo onomastyczne

http://www.onomastique.asso.fr/spip.php?rubrique1

Onoma – pismo onomastyczne International Council of Onomastic Sciences ICOS (wydawane w języku angielskim, francuskim i niemieckim)

http://poj.peeters-leuven.be/content.php?url=journal&journal_code=ONO

http://www.icosweb.net/index.php/onoma.html

Names – amerykańskie pismo onomastyczne (American Name Society)

http://www.wtsn.binghamton.edu/ans/names.htm

Вопросы ономастики / Voprosy onomastiki – rosyjskie pismo onomastyczne 

http://www.ruslang.ru/agens.php?id=onomastica

Naamkunde – holenderskie pismo onomastyczne

http://www.naamkunde.net/?page_id=305

http://poj.peeters-leuven.be/content.php?url=journal.php&code=NK

Nomina Africana: Journal of the Names Society of Southern Africa – afrykańskie pismo onomastyczne

[brak strony internetowej]

Onomastica Canadiana – kanadyjskie pismo onomastyczne (Canadian Society for the Study of Names)

http://www.nrcan.gc.ca/earth-sciences/geography-boundary/geographical-name/related-organizations/onomastica-canadiana/5919

Journal of Literary Onomastics (formerly Literary Onomastics Studies) – amerykańskie pismo poświęcone onomastyce literackiej

http://www.brockport.edu/english/onomastics.html

Ortnamnssällskapets i Uppsala årsskrift – szwedzkie pismo onomastyczne

 http://www.ortnamnssallskapet.se/

Placenames Australia – australijskie pismo toponomastyczne (Australian National Placenames Survey)

http://www.anps.org.au/news.html

Onomastica Uralica – ugrofińskie pismo onomastyczne

http://mnytud.arts.klte.hu/onomural/nyitolapa.html

zob. też: http://mek.niif.hu/06800/06838/06838.pdf

Namn og Nemne – norweskie pismo onomastyczne (Norsk namnelag – Norwegian Name Association)

http://www.norsknamnelag.no/index.html

AINM – irlandzkie pismo onomastyczne (Ulster Place-name Society)

http://www.ulsterplacenames.org/ainm.htm

Nomina – brytyjsko-irlandzkie pismo onomastyczne (Society for Name Studies in Britain and Ireland)

http://www.snsbi.org.uk/Nomina.html

Onomastica Slavogermanica – pismo onomastyczne wydawane we Wrocławiu, np. nr XXIV (2008) 

Publikacje krajowe

 Pozycje wciąż dostępne na rynku wydawniczym:

„MUNUSCULA LINGUISTICA IN HONOREM ALEXANDRAE CIEŚLIKOWA OBLATA”, Kraków 2006

Tom dostępny w księgarni IJP PAN w Krakowie: dostęp TUTAJ

Spis treści: zob. TUTAJ

Słowiańska onomastyka – encyklopedia, Warszawa-Kraków 2003

Dostęp: TUTAJ

Renata Kucharzyk, „Słownictwo odantroponimiczne w gwarach polskich”, Kraków 

Dostęp: TUTAJ

„Słownik etymologiczny nazwisk Żydów białostockich”, Zofia Abramowicz, Białystok 2003

Dostęp: TUTAJ

Zofia Abramowicz, Elżbieta Bogdanowicz (red.), „Onimizacja i apelatywizacja”, Olsztyn 2006

Dostęp: TUTAJ

Jan Sosnowski, „Toponimia rosyjska XVI wieku.Nazwy wsi”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2002

Dostęp: TUTAJ

Pozycje dostępne online (pliki PDF można pobrać ze strony):

Andrzej Czerny, „Teoria nazw geograficznych”, Warszawa 2011

Dostęp: TUTAJ

Plik PDF: TUTAJ

„Nazewnictwo geograficzne świata” – Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2004-2010 – 12 zeszytów tematycznych

Zeszyt 1. Ameryka, Australia i Oceania

Zeszyt 2. Bliski Wschód

Zeszyt 3. Afryka

Zeszyt 4. Azja Południowa

Zeszyt 5. Azja Środkowa i Zakaukazie

Zeszyt 6. Białoruś, Rosja, Ukraina

Zeszyt 7. Azja Południowo-Wschodnia

Zeszyt 8. Antarktyka

Zeszyt 9. Azja Wschodnia

Zeszyt 10. Morza i oceany

Zeszyt 11. Europa, Część I

Zeszyt 12. Europa, Część II

Witamy Państwa na stronie poświęconej onomastyce, nauce o nazwach własnych, którą zajmują się badacze języka, kultury, literatury, historii, przestrzeni filologicznej, geograficznej, archeologicznej, prawnej, marketingowej, medialnej, publicznej i innych, w wielu ośrodkach naukowych na całym świecie.

Na stronie zamieszczone zostały informacje z zakresu podstawowej wiedzy dotyczącej onomastyki, jej subdyscyplin, terminologii  onomastycznej (podstrony Onomastyka i Subdyscypliny). Sukcesywnie będą uzupełniane dane nt. badań nad problematyką onomastyczną, m.in. prowadzone w ośrodkach krajowych i zagranicznych (podstrona Badania).

Strona przedstawia także działalność Komisji Onomastyki Słowiańskiej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów (podstrona KOS c/o MKS), odsyła do wielu miejsc w kraju i za granicą, które zajmują się zagadnieniami nazewnictwa, również w sferach pozanaukowych.

Zakładka XVIII MiOKO jest przeznaczona na prezentację okólników związanych

z organizacją XVIII Międzynarodowej i Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej na temat „Mikrotoponimia i makrotoponimia”, która będzie mieć miejsce w Łodzi w terminie 27-29 października 2012. Zapraszamy do udziału. Prosimy o zapoznanie się z zawiadomieniem i innymi informacjami dotyczącymi udziału

w konferencji.

Strona stawia sobie ponadto za cel stworzenie platformy dla szerokiej informacji  onomastycznej, specjalistycznej i interdyscyplinarnej dyskusji naukowej oraz wymiany myśli w zakresie dyscyplin onomastycznych i ogólnie nazw własnych, jak również powiązanych z nimi dyskursów.

Podstrona Ciekawostki odsyła do materiałów online, które wydają się interesujące z onomastycznego punktu widzenia. Podajemy wyłącznie przekierowania do takich informacji, wprowadzając je krótko tytułem i/lub komentarzem, zaproszeniem do zapoznania się. W wielu wypadkach mamy tu do czynienia z szeroko praktykowaną w zasobach internetowych „onomastyką stosowaną”, z czego nie zawsze zdają sobie sprawę sami autorzy wywoływanych tekstów w Sieci.

Na podstronie Multimedialnie  zamieszczamy autorskie wpisy dotyczące pojedynczych nazw różnych kategorii, zbiorów nazw, problemów ich użycia, zastosowań brandingowych itd., jak również przekierowania do dokumentów multimedialnych w Sieci, które dotyczą zagadnień onomastycznych.

Ponieważ strona powstaje fizycznie w Łodzi, pozwolimy sobie także na zamieszczenie podstawowych informacji o naszym mieście, poświęcając z czasem także nieco miejsca jego odsłonie onomastycznej (urbanonimicznej – podstrona Łódź).

W planach wersja francuskojęzyczna strony.

Wszelkie sugestie i pytania dotyczące funkcjonowania strony, jej zawartości oraz spełnianych funkcji naukowo-informacyjnych są oczekiwane. Mile widziane relacje z dokonań naukowych w Państwa ośrodkach onomastycznych, informacje o indywidualnych osiągnięciach, publikacjach, wydarzeniach powiązanych

z nazewnictwem, sylwetkach słynnych onomastów. Postaramy się zadbać o zamieszczanie ich na stronie. W perspektywie uwzględnia się gromadzenie i udostępnianie baz danych na temat określonych zasobów nazewniczych, przypadków nazw indywidualnych, użycia komunikacyjnego onimów. Zachęcamy do przekazywania autorskich i firmowanych materiałów badawczych (onomastykonów) oraz opracowań naukowych i popularno-naukowych, które możemy publikować online na niniejszej stronie.

Strona ruszyła 12 stycznia 2012r.

prof. UŁ dr hab. Artur Gałkowski, moderator strony

Kontakt

Skład komisji

Skład Komisji Onomastyki Słowiańskiej afiliowanej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów

(zatwierdzony podczas posiedzenia KOS w Belgradzie 23.08.2018, XVI MKS)

Artur Gałkowski (Polska) – przewodniczący

Jaromír Krško (Słowacja) – wice-przewodniczący

Członkowie honorowi:

1. Prof. PhDr. Rudolf Šrámek, CSc (Czechy)

2. †Prof. dr hab. Karol Zierhoffer (Polska)

3. †Prof. dr hab. Aleksandra Cieślikowa (Polska)

Członkowie zwyczajni:

1. Maria Angelova-Atanasova (Bułgaria)

2. Zbigniew Babik (Polska)

3. Mieczysław Balowski (Polska)

4. Ján Bauko (Słowacja)

5. Elena Berezovič (Rosja)

6. Urszula Bijak (Polska)

7. Grazilde Blažene (Litwa)

8. Maria Biolik (Polska)

9. Enzo Caffarelli (Włochy)

10. †Ankica Čilaš Šimpraga (Chorwacja)

11. †Barbara Czopek-Kopciuch (Polska)

12. Jaroslav David (Czechy)

13. Jerzy Duma (Polska)

14. Žaneta Dvořáková (Czechy)

15. Tamás Farkas (Węgry)

16. Elżbieta Foster (Niemcy)

17. Anđela Frančić (Chorwaja)

18. Artur Gałkowski (Polska) – Przewodniczący

19. Marina V. Golomidova (Rosja)

20. Sergey Goryaev (Rosja)

21. Magdalena Graf (Polska)

22. Milan Harvalík (Czechy)

23. Juraj Hladký (Słowacja)

24. Irena Kałużyńska (Polska)

25. Ihar Kapilov (Białoruś)

26. Miroslava Knappová (Czechy)

27. Aleh Kopač (Białoruś)

28. Jaromír Krško (Słowacja) – Vice-Przewodniczący

29. Irina Kryukova (Rosja)

30. Zoryana Kupčynska (Ukraina)

31. Zenon Lica (Polska)

32. Vasil Lučik (Ukraina)

33. Romana Łobodzińska (Polska)

34. Maria Malec (Polska)

35. Meri Josifovska-Momirovska (Macedonia)

36. Anna M. Mezenka (Białoruś)

37. Robert Mrózek (Polska)

38. Agnieszka Myszka (Polska)

39. Pavol Odaloš (Słowacja)

40. Jovanka Radić (Serbia)

41. Veronika Robustova (Rosja)

42. Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska (Polska)

43. Mariusz Rutkowski (Polska)

44. Irena Sarnowska-Giefing (Polska)

45. Ludwig Selimski (Bułgaria)

46. Adam Siwiec (Polska)

47. Katarzyna Skowronek (Polska)

48. Tatiana Sokolova (Rosja)

49. Jan Sosnowski (Polska)

50. Aleksandr Šapošnikov (Rosja)

51. Pavel Štěpán (Czechy)

52. Viktor P. Šulgač (Ukraina)

53. Silvo Torkar (Słowenia)

54. Kiril Tsankov (Bułgaria)

55. Jürgen Udolph (Niemcy)

56. Elżbieta Umińska-Tytoń (Polska)

57. Bogdan Walczak (Polska)

58. Wojciech Włoskowicz (Polska)

59. Ewa Wolnicz-Pawłowska (Polska)

60. Iveta Valentová (Słowacja)

61. Valerij L. Vasilev (Rosja)

62. Natalia Vasileva (Rosja)

63. Rafał Zarębski (Polska)

64. Andrej Závodný (Słowacja)

65. Christian Zschieschang (Niemcy)

66. Irina M. Železniak (Ukraina)

Belgrad, 23.08.2018

Projekt SOA

©2011 Romana Łobodzińska

Projekt SOA (słowiański onomastyczny atlas)

1. Stan prac nad SOA

Prace nad SOA zostały zainicjowane w 1959 r. przez Komisję Onomastyki Słowiańskiej, ale mimo upływu pół wieku nie zostały zakończone.

Badania prowadzone  w różnych ośrodkach słowiańskich ( w latach 70. XX w. w Pradze, Bratysławie i Wrocławiu, w latach 80. i 90  w Opolu, Lipsku, Berlinie, Bratysławie i Brnie) oraz  liczne  międzynarodowe konferencje i posiedzenia Subkomisji Słowiańskiego Atlasu Onomastycznego pozwoliły ustalić podstawowe założenia merytoryczne i przynajmniej częściowo – w zgodzie z nimi – zebrać i  opracować materiał  onimiczny.  Na Kongres Slawistyczny w Bratysławie w 1993 r. udało się przygotować próbny zeszyt planowanej syntezy, pt. Strukturní typy slovanské oikonymie. Die Strukturentypen der Slawischen Ortsnamen[1].

Podstawę merytoryczną do analizy nazw stanowił opracowany w latach 1983 – 1986 przez H. Borka, E.Eichlera, M. Majtana, R. Šrámka tzw. kwestionariusz „Strukturtypen der slawischen Ortsnamen. Strukturní typy slovanské oikonymie”, który gromadzi „wszystkie znane dotąd z polskiej, czeskiej, łużyckiej i słowackiej ojkonimii formanty i środki słowotwórcze, ustala zasady podziału słowotwórczego, przyjmując za nadrzędny podział morfematyczny, nienaruszający etymonu nazwy” (Jakus-Borkowa, Nowik: 2008, 99).

Zgodnie z założeniami podanymi w kwestionariuszu  badania miały być prowadzone w Polsce, Niemczech, Czechach, Słowacji, Ukrainie, Białorusi, Bułgarii, Rumunii i Austrii. Z różnych przyczyn w latach 90. XX w.  ze współpracy wycofały się praktycznie wszystkie ośrodki  – prócz Opola i Lipska.

W Lipsku  prowadzono prace nad starołużyckim atlasem toponimicznym: w latach 2000-2004 ukazało się pięć tomów pt. „Atlas altsorbischer Ortsnamentypen. Studien zu toponymischen Arealen des altsorbischen Gebietes im westslawischen Sprachraum”[2]. Cztery pierwsze analizują nazwy miejscowe utworzone od słowiańskich pełnych antroponimów dwuczłonowych oraz ich form skróconych, utworzonych przy użyciu formantów *-j-, *-(ov)ici, –in oraz –ov, ponadto zawierają mapy ukazujące zasięg występowania omawianych typów oraz bardzo bogatą bibliografię. Niestety, tom piąty był ostatni, projekt został po trzech latach zakończony, mimo że pierwotnie planowany był na lat dziesięć. W związku z prowadzonymi badaniami powstały liczne artykuły o strukturach ojkonimów  łużyckich, wykorzystywanych  w nich podstawach nazewniczych i  obszarach występowania, a ich autorką była przede wszystkim I. Bily.

Prace w IFP Uniwersytetu w Opolu prowadzone w ramach realizowanego w latach 1995 – 2000  grantu KBN Pt. „Słowiański atlas onomastyczny. Budowa polskich nazw miejscowych. Struktury sufiksalne”, zakładały opracowanie stratygrafii polskich nazw miejscowości (ok. 100 tys. nazw) jako podstawy dalszych prac nad SOA. Analizie poddano nazwy sufiksalne (z wyłączeniem tych, które wcześniej zostały opracowane monograficznie – nazwy z sufiksami  –ica, – jь, -ьn-, -ьsk-, -itjo) „zarówno odapelatywne, jak i odosobowe, czy ogólnie odnazwowe, również nazwy relacyjne, różniące się od nazwy pierwotnej formantem. Uwzględniono tylko nazwy wyraźnie podzielne słowotwórczo, również te, w których wyrazisty jest tylko sufiks. Do analizy budowy zastosowano podział morfematyczny, a nie klasyczny słowotwórczy, jak w synchronicznej nauce o słownictwie apelatywnym, mimo świadomości faktu, że genetycznie można mieć do czynienia z nazwą prymarną czyli bezsufiksalną. Synchroniczny punk wyjścia został  wzbogacony o odwołania do zapisów historycznych, co umożliwiło weryfikację omawianych typów strukturalnych.

Efektem pięcioletnich prac są syntetyczne minimonografie poszczególnych formantów ułożone alfabetycznie wg podstawowej spółgłoski analizowanego sufiksu. Warianty rozwinięte sufiksu są omówione po formancie podstawowym. Omówienie każdego sufiksu zawiera: informację o pochodzeniu formantu i jego funkcji, syntetyczny komentarz dotyczący występowania sufiksu w nazwach miejscowych obiektów samodzielnych, dane o produktywności formantu, jego frekwencję, chronologię i areał onimiczny.  Niektóre zjawiska słowotwórcze i dane o rozmieszczeniu geograficznym zostały przedstawione na mapach[3].

Przedstawiona monografia opiera się na podstawowych założeniach SOA i może być wykorzystana do prowadzenia dalszych badań nad nazewnictwem polskim oraz do wznowienia prac nad atlasem toponomastycznym Słowiańszczyzny.

1. Kontynuacja prac nad SOA

Dalsze prace nad Słowiańskim atlasem toponomastycznym powinny rozpocząć się od opracowania narodowych atlasów toponimicznych. Najbardziej zaawansowane są prace nad ojkonimią łużycką, czeską, słowacką i polską. Dlatego celowe jest jak najszybsze zakończenie prac na tych obszarach. Należy jednak rozpocząć od opracowania materiału polskiego i w miarę możliwości czeskiego, słowackiego i łużyckiego. W tym celu trzeba wykorzystać przeprowadzone dotychczas badania. Słuszne wydaje się przyjęte przez Subkomisję SOA kierowaną od 1973 r. przez prof. R. Šrámka ograniczenie zakresu materiału tylko do ojkonimów i opracowanie ich struktury, choć pierwotnie planowano geograficzną stratygrafię słowiańskiej toponimii (ojkonimii, anojkonimii i hydronimii) i antroponimii.

1. W oparciu o założenia kwestionariusza zweryfikować monografię  przygotowaną przez E. Jakus-Borkową i K. Nowik i wydać przygotowane przez nie materiały w postaci Słownika polskich nazw miejscowych. Struktury sufiksalne. (Wykorzystanie nowego edytora tekstów, wpisanie do komputera, korekta istniejących haseł,  redakcja naukowa i techniczna, opracowanie map pokazujących zasięg występowania poszczególnych typów słowotwórczych). Równolegle należy doprowadzić do wydania  opracowanego   przez obie badaczki słownika a tergo wszystkich nazw miejscowych Polski. Wykonawcy: E. Jakus-Borkowa, K. Nowik(?), współpraca R. Łobodzińska, L. Tomczak (?), IJP PAN  w Krakowie (?). Lata 2011 – 2014.

2. Opracować (zgodnie z wytycznymi przyjętymi w kwestionariuszu)  pozostałe typy nazw miejscowych Polski (struktury bezsufiksalne, prefiksalne, prefiksalno-sufiksalne, paradygmatyczne, złożenia, zestawienia), dla których bazę stanowi Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce z lat 1980-1982 – ośrodki we Wrocławiu, Krakowie, Poznaniu, Olsztynie,  Lublinie, Gdańsku, Bydgoszczy(?). Wszystkich formantów słowotwórczych jest w kwestionariuszu 529, formantów  sufiksalnych – 263, zanalizować trzeba 266.  Prace obejmą stworzenie bazy komputerowej, opracowanie programu, który pozwoli na wstępną klasyfikację materiału, analizę poszczególnych typów słowotwórczych – przydział określonych struktur słowotwórczych poszczególnym ośrodkom (badaczom), określenie czasu, w którym zadania mają być wykonane, przy założeniu, że równocześnie tworzy się narodowe i syntetyczne karty formantowe (zgodne z wcześniej opracowanym, jednolitym wzorcem zawierającym formant z numerem z kwestionariusza, przykłady nazw z danego języka (Słowiańszczyzny), komentarz omawiający produktywność, frekwencję, chronologię, zasięg występowania, uwagi o semantyce topoleksemu oraz najważniejsze pozycje bibliograficzne narodowe (słowiańskie). Końcowym etapem będzie opracowanie  map obrazujących zasięg występowania i  druk. Można zastanowić się nad opracowaniem publikacji tylko w formie elektronicznej ze względu na ogromny  materiał. Należy przewidzieć  cykliczne sprawozdania poszczególnych ośrodków (badaczy) omawiające  postęp w wykonaniu  prac i ewentualne trudności związane z ich terminową realizacją.  Lata 2011 – 2016.

3. Zweryfikowanie, sprawdzenie i przygotowanie do druku materiałów  przekazanych do Wrocławia (?)  przez Prof. Rudolfa Šrámka. Wprowadzenie materiału do komputera, opracowanie typów strukturalnych zgodnie z założeniami kwestionariusza, przygotowanie i opracowanie map.  Lata 2011 – 2014.

4. Równocześnie należy rozpocząć systematyczną  współpracę  z badaczami z Lipska Pragi,  Bratysławy oraz Brna i Pragi(?), którzy wcześniej również prowadzili badania nad słowiańską ojkonimią. (Por. prace ośrodka w Lipsku  – E. Eichler, I. Bily, Bratysławie – M. Majtan). Należałoby  zweryfikować dotychczasowe osiągnięcia, wypracować do końca wspólną metodologię (podstawą powinny być założenia teoretyczno-morfologiczne przedstawione przez R. Šrámka i E. Eichlera) , zakreślić plan opracowań narodowych w odniesieniu do ojkonimii zachodniosłowiańskiej.  Podobne założenia mogłyby przyjąć ośrodki wschodnio- i południowosłowiańskie i prowadzić równoległe, ale niezależne  badania. Dopiero po pełnym opracowaniu ojkonimii  narodowych możliwe będzie syntetyczne opracowanie i przedstawienie wyników dla całej Słowiańszczyzny. Może udałoby się zakończyć wszystkie prace do 2020 r.?

III. W wyniku tych prac powstałby opis ogólnosłowiańskiego  materiału onimicznego wszystkich typów (makrotypów) strukturalnych wraz z zapisami historycznymi i formami pierwotnymi, rekonstruowanymi wraz z uwagami o semantyce topoleksemów i podstawową bibliografią  oraz zbiór map pokazujących obszary występowania poszczególnych typów.

[1] I. Bily, E.Jakus-Borkowa, E. Eichler, K. Nowik, R. Šrámek, Strukturní typy slovanské oikonymie. Die Strukturentypen der Slawischen Ortsnamen (anhand der westslawischen Sprachen), Probehefr, hrsg. Von H.-D.Pohl i R. Šrámek, “Österreichische Namenforschung” [Klagenfurt] 1993, Jahrgang 21/1.

[2] Atlas altsorbischer Ortsnamentypen. Studien zu toponymischen Arealen des altsorbischen Gebietes im westslawischen Sprachraum, hrsg. Von E. Eichler, unter Leitung von I. Bily (…) Heft 1, Stuttgart 2000, Heft 2, Stuttgart, 2003, Heft 3/4,  Stuttgart 2003, Heft 5, Stuttgart 2004.

[3] Przygotowano na podstawie: E. Jakus-Borkowa, K. Nowik, Słowiański atlas onomastyczny – dawniej i dziś. Onomastica Slavogermanica XVII, Wrocław 2008, s. 97-104; E. Jakus-Borkowa, K. Nowik, Słowiański atlas onomastyczny. Część polska. Stan badań. Region w świetle nazw miejscowych. Red. Naukowa S. Gajda, Opole 2007, s. 61-71;

dr Romana Łobodzińska ©2011

Instytut Filologii Polskiej

Uniwersytet Wrocławski

2012© Barbara Czopek Kopciuch

Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie

e-mail: barbarac@ijp-pan.krakow.pl

Prace Komisji Onomastycznej przy KJ PAN (lata 2007-2011)

Komisja Onomastyczna działa od wielu lat przy Komitecie Językoznawstwa PAN. Obecnie przewodniczy tej Komisji prof. dr hab. Aleksandra Cieślikowa, a sekretarzem jest prof. dr hab. Barbara Czopek-Kopciuch. W skład Komisji wchodzą koledzy z różnych ośrodków onomastycznych z całej Polski. Ośrodki te związane są z uniwersytetami i Instytutem Języka Polskiego PAN w Krakowie, który jest głównym ośrodkiem mającym najbogatsze tradycje onomastyczne od lat ‘20 XX wieku. Posiedzenia Komisji odbywają się dwa razy do roku.

Zawsze przedstawiany jest referat naukowy: w 2007 r. referowano założenia i zawartość nowych publikacji „Antroponimia Polski od XVI do XVIII wieku” (A. Cieślikowa) oraz „Etymologiczny słownik słowiańskiej zoonimii ludowej” (S. Warchoł), w 2008 r. tematami referatów były: „Metonimia jako konceptualna podstawa onimizacji” (M. Rutkowski) oraz „Stan badań nad onomastyką w świecie” (A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch), w 2009 r.: „Nazwy wodne Polski” (U. Bijak), Projekt Ogólnosłowiańskiego Atlasu Onomastycznego (R. Łobodzińska) oraz „Czy istnieje onomastyka interdyscyplinarna? Zaproszenie do dyskusji” (K. Skowronek), w 2010 r.: „Uwagi o teoretycznych aspektach badań onomastycznych” (A. Siwiec) i „Prace Komisji Nazw Miejscowych i Obiektów Fizjograficznych” (B. Czopek-Kopciuch), w 2011 r.: „Nazwy miejskie – chrematonimy czy toponimy?” (A. Siwiec) oraz „Koncepcja Słownika konotacyjnego nazw własnych” (M. Rutkowski).

Reprezentanci poszczególnych ośrodków informują o prowadzonych w nich pracach. Duży nacisk kładzie się na onomastykę regionalną. Omawiane są głównie nazwy osobowe występujące w rękopiśmiennych dokumentach historycznych, ale i nazwy obiektów w przestrzeni Polski i poszczególnych miast. Skutkują powstawaniem zarówno indywidualnych monografii, prac licencjackich, magisterskich i doktorskich jak i większych prac zespołowych.

Do najważniejszych osiągnięć i inicjatyw onomastycznych ostatnich lat w Polsce należą:

– Bibliografia onomastyki polskiej (wydano 5 tomów), ostatnio umieszczona w wersji elektronicznej na stronie internetowej IJP PAN

– Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku, red. A. Cieślikowa (ukazały się 2 tomy, trzeci jest w korektach), opracowuje zespół Pracowni Antroponimicznej IJP PAN w Krakowie

– Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych – X tomów wyd. przez K. Rymuta oraz jego unowocześniona wersja wydana na płycie CD

– Nazwiska Polaków. Słownik etymologiczno-historyczny K. Rymuta. Wkrótce powinno się ukazać drugie wydanie tego słownika, również w wersji CD

– Słownik motywacyjny antroponimów socjolektu młodzieżowego, R. Mrózek, badacz z ośrodka w Cieszynie

– Historyczne nazwiska piotrkowian od XIX w., S. Gala, z ośrodka w Łodzi

– Antropoleksykon Poznania, ośrodek w Poznaniu

– Lexicon den Familiennamen polnischer Herkunft in Ruhrgebiet, red. K. Rymut i Johannes Hoffmann, opracowany przez zespół Zakładu Onomastyki Polskiej IJP PAN

– Nazewnictwo Żydów, Z. Abramowicz, ośrodek w Białymstoku

– Nazwy miejscowe Polski, red. K. Rymut i B. Czopek-Kopciuch, wydano 8 tomów, przygotowuje się tom 9 przez zespół Pracowni Toponomastycznej IJP PAN w Krakowie

– Nazwy miejscowości w Polsce. Układ a tego, E. Jakus-Borkowa, K. Nowik – opracowany przez badaczki z ośrodka w Opolu

– Słownik nazw geograficznych Śląska, red. S. Sochacka – opracowywany przez zespół Instytutu Śląskiego w Opolu

– Słownik nazw wodnych Polski, red. K. Rymut i B. Czopek-Kopciuch – opracowano przez zespół Pracowni Toponomatycznej IJP PAN elektroniczną wersję słownika, zawierającą pełny materiał historyczny dla nazw wodnych

– Metafora i metonimia w nazwach własnych. Proces deonizmizacji, M. Rutkowski z ośrodka w Olsztynie

Planuje się w nadchodzących latach m.in.:

– kontynuację opracowywania słowników, które zaczęto wydawać

– kontynuację prac nad SOA. Opracowany został przez ośrodek wrocławski projekt grantowy na przedstawienie struktury polskich nazw miejscowych.

– opracowanie terminologii onomastycznej polskiej, również w formie grantu, zapewne we współpracy z kolegami z krajów słowiańskich oraz we współpracy z naukowcami dziedzin pokrewnych onomastyce (kartografowie, geografowie, historycy) (pod kierunkiem ośrodka w Krakowie i Cieszynie)

– przygotowuje się wydanie Słownika imion nadawanych w Polsce w latach 1995-2010 w formie CD i książkowej (zespół ośrodka w Krakowie).

Pod patronatem Komitetu Językoznawstwa i Komisji Onomastycznej co dwa lata odbywają się konferencje onomastyczne ogólnopolskie, obecnie międzynarodowe. Każda konferencja ma swój temat przewodni, po konferencji ukazuje się tom z referatami. W 2008 r. we Wrocławiu odbyła się XVI Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna „Nazwy własne a społeczeństwo”. W 2010 r. odbyła się Ogólnopolska i Międzynarodowa Konferencja Onomastyczna „Chrematonimia – fenomen współczesności”, zorganizowana przez ośrodek w Olsztynie. Następna konferencja „Mikro- i makrotoponimia” odbędzie w Łodzi w roku 2012.

Wydawane są dwa czasopisma poświęcone nazwom własnym (nie licząc cyklicznie wydawanych prac zawierających artykuły o różnych kategoriach nazw własnych), mianowicie „Onomastica” (jako jedyne pismo Komitetu Językoznawstwa PAN, współfinansowane przez Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie) i we współpracy z kolegami niemieckimi „Onomastica Slavogermanica” (pismo ukazuje się na zmianę w ośrodku wrocławskim, krakowskim i w Lipsku).

Onomaści polscy współpracują stale z instytucjami państwowymi, dla których ważne są nazwy własne: Komisją Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, Komisją Standaryzacji Nazw Miejscowych poza granicami Polski, Radą Języka Polskiego, Urzędami Stanu Cywilnego.

Uczestniczymy też w pracach Komisji Onomastyki Słowiańskiej, w pracach International Council of Onomastic Sciences (ICOS), jesteśmy członkami redakcji czasopism onomastycznych wydawanych w innych krajach lub z nimi współpracujemy (Rivista Italiana di Ononomastica, Acta Onomastica, Zunamen, Namenkundliche Informationen, Voprosy Onomastiki, Nouvelle Revue d’Onomastique, Névtani Értesítő).

prof. dr hab. Barbara Czopek-Kopciuch